Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WprowadzeniedoproblematykiwyobraźniŹ
21
tujeiczłowieka,ikosmos,ludzkawyobraźniaijejnajwyższyprzejaw-sztu-
ka,funkcjonująanalogicznie,alenamniejsząskalę.Wyobraźniaponadto
zapośrednictwemsztukiczyniAbsolutpoznawalnymiprzedstawianym.
Twórczośćartystycznatozatemnajwyższaformaprzejawiającaboskość,ale
główniewtedy,kiedyfilozofiastajesięartystycznymdziałaniem,asztuka-
filozoficznąekspresją.Wtensposóbwyobraźniałączypojęciezprzedsta-
wieniem,myśleniezpostrzeganiemzmysłowym,to,cosubiektywne,ztym,
coobiektywne.Pięknoiprawdastanowiąjednośćdziękiwyobraźni,która
jestniezwykłązdolnościągodnągeniusza."Wyobraźniajestnajwznioślej-
szymaktemumysłu,ponieważukazujerealnyświat,którywcześniejbyłbez
formyiwartości”11.
NiecoinaczejsądziFriedrichSchiller,zakładając,żetowłaśniedziękiwy-
obraźniczłowiekprzekraczaswązwierzęcąnaturęiunosisięwkrainępozoru
estetycznego.Przyczympozórtenmaprawoistnieniatylkowświeciesztuki,
jakojakośćestetyczna,ściśleoddzielonaodprawdy;pozórmaprawofunk-
cjonowaćtylko"wnierzeczywistympaństwiewyobraźni”12.Widaćwyraźnie,
żejeśliwyobraźniamożecośkonstytuować,tymczymśjestwłaśniepozór13.
Aleniejestonprzeciwstawionyrzeczywistości,zauważaSchiller,jestswego
rodzajukompromisemwzniesieniuKartezjańskiejdysharmoniimiędzymyślą
arzeczą.Pozórskrywaprawdę,tymsamymukazującpiękno.Wyobraźniajest
zdolnościąnieimitacji,aletransformacji,wynikającejzkonfrontacjiczłowieka
zprzyrodą,mamocujawnianiapiękna.Sztuka(awłaściwiepoezja)jestzatem
najistotniejsząaktywnościąizdolnościączłowieka,fundamentalną,najwyż-
szązmożliwości"bycia”.
Jeszczeinaczej,choćtakżewduchumyśliromantycznej,postrzega
wyobraźnięSamuelTaylorColeridge,odnoszącjągłówniedosztuki(poe-
zji).Wyobraźniadopełniaturzeczywistość,stanowiącwizjęopartąnanatu-
rzeprzedmiotu.Wyobraźniamusioprzećsięnamaterii,inaczejulegauro-
jeniu,odrywającsięoddoświadczeniaiskupiającnaświeciewymyślonym.
11J.ENGELL:TheCreativeImaginationŹ,s.326-327(tłum.-A.G.-P.).
12F.SCHiLLER:Listyoestetycznymwychowaniuczłowiekaiinnerozprawy.Tłum.I.KROńSKA,
J.PROKOPiUK.Warszawa1972,s.156.
13Dokategoriipozoruestetycznegonawiązywalirównieżm.in.F.Nietzsche,J.-P.Sartre.
Współcześniewkategoriitejbardzodużypotencjałdlamyśliestetycznejdostrzegatakże
R.BubneriK.H.Bohrer.
