Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wprowadzenie
Choćwanalizowanejprozieaspektsocjalnydominujenadindy-
widualnym47,coprzejawiasięwistnieniurzeczywistejreprezentacji
omawianejgrupy,częstymukazywaniuprzezautorówbohaterazbio-
rowego,przywoływaniurealnychmiejscizdarzeń,niewolnozapo-
minaćotym,żeDliteraturaniejestwyłączniewyrazemświadomości
społecznej[...],leczprzedewszystkimswoistąekspresjąosobowo-
ści”48.Rzeczywistośćpodlegawniejróżnymprzeobrażeniom,zależy
odindywidualnegowidzeniatwórcy,atakżejestpodatnanawpływy
tradycjiikonwencjiartystycznych.
Celempracyjestzatemanalizaliteraturyprzedstawiającejportret
późnychprzesiedleńców.Oliterackimwizerunkupolskościwlatach
sześćdziesiątychisiedemdziesiątychpisałJerzyJarzębski:
Najlepiejobjawiasięto[obniżkanarodowegosamopoczucia–K.K.]
wportretachPolakówskonfrontowanychzeświatemzachodnim.Zaiste,
pięknatoPlejada!UHłaskibohaterzarabiajakosutenerioszust(Opo-
wiemwamoEsther,Drugiezabiciepsa,NawróconywJaffie),uMrożkajest
utrzymankiembogatejkobiety(MonizaClavier)lubżałosnym,okaleczo-
nympsychiczniewrakiem(Emigranci),łapserdackibohaterGłowackiego
niemożezdobyćsięnawetnaporządnązbrodnię–wzamianstajesię
pokojowympieskiembogatejstaruchy(MysweetRaskolnikow).Sytuację
PolakanaZachodziewyznaczająprzedewszystkim–bieda,poczucieod-
trącenia,nieważkości–inaprzekórwygórowanemniemanianawłasny
temat.Razemtworzysięztegonieuleczalnykomplekswyższości/niższo-
ści,pogłębianyświadomością,żewmarnymlosiepowojennejPolskinie
maniczegowzniosłego,żadnejromantycznejpoezji,któraopromieniała
męczeństwonaroduwXIXwieku49.
Autorzypiszącywlatachdziewięćdziesiątychkontynuująkrytycz-
nedziedzictwo,ale,jakzauważaPrzemysławCzapliński,D[ł]zasad-
niczymobiektemichatakuokazujesięniemodelpolskości,leczzbiór
naiwnychwyobrażeńożyciunaemigracji”50.Mającnauwadzetoroz-
poznanie,przyjmujętezęzwiązanąztym,żeanalizowanaliteratura
pełnirolękrzywegozwierciadła,demistyfikującegoprocesyspołeczne.
47TegozdaniajestrównieżMałgorzataWarchoł-Schlottmann.Zob.M.Warchoł-
-Schlottmann,PolacywnajnowszejliteraturzepolskiejtworzonejwNiemczech-przy-
czynekdoportretuzbiorowego,w:PracownicypolskiejksiążkiiprasywNiemczech.
Koncepcjabadańbiograficznych,red.M.Kalczyńska,Opole2003,s.76–89.
48F.Miko,Pojęciasocjologiczne...,op.cit.,s.101.
49J.Jarzębski,Samopoczuciepolskie,w:tegoż,Pożegnaniezemigracją.Opowo-
jennejproziepolskiej,Kraków1998,s.135.
50P
.Czapliński,Wyzwaniaprozypolskiejlatdziewięćdziesiątych,w:stronainter-
netowa:www.culture.pl,datadostępu:19.05.2013.
