Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KSZTAŁTOWANIESIĘMETODANALIZYSŁOWOTWÓRCZEJWYRAZU
tedokonująsięprzypomocyformantuipolegająnaprzemianiejednej
częścimowynadrugą(czasownika,przymiotnikanarzeczownik,czasow-
nika,rzeczownikanaprzymiotnikitp.).Funkcjęformantupolegającąna
zmianiekategoriiczęścimowynazywaDoroszewskistrukturalnąiuznaje
zapierwotnąfunkcjęsufiksu63.Np.tworzącrzeczownikleniwiecodprzy-
miotnikaleniwy,oznaczającegojednącechęprzypomocyformantu-ec,
tworzymynazwęosoby,któramaoczywiściewielecech,aleuktórejdo-
minujejedna-lenistwo.Różnicaznaczeniowaiformalnamiędzyprzy-
miotnikiemleniwyarzeczownikiemleniwieczależyodfaktukategorial-
nejprzemianyprzymiotnikanarzeczownik,którejwykładnikiemjestfor-
mant64.
Doroszewskiwysuwapostulatuwzględnianiadwudzielnejbudowywy-
razutakżewbadaniachetymologicznych.WprzeciwieństwiedoBrückne-
raczyBernekera,dlaktórychetymologiapolegałanawykrywaniuwspól-
negordzeniawrodziniewyrazówigniazdowaniamateriałupodrdzenia-
mi,Doroszewskiżądaodetymologiiwyjaśnianiastrukturywyrazu:np.
wwyraziepaczynakaszub.‘krótkiewiosło’niewystarczypodaćrdzeń
pak-ijegorealizacjęwinnychjęzykachsłowiańskich,naczympoprze-
stałbyBrückner,alenależyodpowiedziećnapytanie,jakimtypemforma-
cjijestpaczyna,wyjaśnićstosunekformantu-ynadotematupak-.Paczy-
nęmożnarozumiećjakoopartąnatemacierzeczownikowympaca‘sterna
tratwie’<pak-ja,zsufiksem-ynawfunkcjideminutywnej65.Etymologia
jestwięcprzedewszystkimhistorycznymsłowotwórstwem.
Pojęciowymiramamiogólnosłowotwórczymi,ogarniającymiwszyst-
kieformacjewystępującewjęzyku,sąkategoriesłowotwórczeopartena
ustalonych,powtarzającychsięstosunkachformantudotematu.Wfor-
macjachodczasownikowychtypupisarz-arzjestwykładnikiempojęcia
nadrzędnegowtreściznaczeniowejwyrazu,pojęciawykonawcyczynno-
ści,podmiotu;wformacjachtypupisaniezsufiksem-aniewiążesiępo-
jęciewykonywania(orzeczenia),któregoprzedmiotzostajesprecyzowa-
nywczęścitematowej.Wstrukturzeformacjiodprzymiotnikowychtypu
śmiałośćformant-ośćpełnifunkcjęłącznika,temat-funkcjęorzeczni-
63Zarysogólnejklasyfikacjiznaczeniowejsufiksówwjęzykachsłowiańskich,Sbornik
praciIsjezduslovanskychfilologuvPraze1929,t.II,Praha1932,s.505-513.
64Ibid.
65Por.Kryteriasłowotwórczewetymologii.III.Etymologia,słowotwórstwo,epistemo-
logia.„PoradnikJęzykowy”1954,z.3,s.4-5.
59
