Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE.Podstawywiedzyocywilizacji
Mimowcześniejszychprób-precedensówuważasię,iżwewspółcze-
snymsensiejakopierwszypojęciaflcywilizacja”użyłfrancuskiuczonyVictor
Mirabeauwtraktacieoludności(L!amideshommesoutraitedelapopulation)
w1756roku.ByćmożebyłotozapożyczenieodJ.J.Rousseau,któryjużwcze-
śniejposługiwałsięwyrażeniemflczłowiekcywilizowany”.Wnowymzna-
czeniusłużyonodowyrażeniaprzeciwieństwawstosunkudoinnegoszcze-
blarozwojuspołecznego–stanuflbarbarzyństwa”.Stałosięnarzędziem
pozwalającymwartościowaćurządzeniaiporządkispołeczne,zapewniające
lepszeżycienietylkowaspekciematerialnymitechnicznym,aletakżespo-
łecznymiprawnym.Zczasemzaczynaoznaczaćokreślonystanzaawanso-
wanegorozwojuznacznychobszarówkuliziemskiej,determinowanywłaści-
wymokresemludzkichdziejów2.Mimowcześniejszychteoretycznychroz-
ważańpierwszeholistyczneteoriecywilizacjipowstałydopieropopierwszej
wojnieświatowej,aichautoramibylim.in.OswaldSpengler,FeliksKo-
neczny,ArnoldToynbee,PhilipBagby,aponichwieluinnych.
flCywilizacja”należydokanonuterminologiistosowanejwbadaniach
inarracjachindywidualnegoispołecznegowymiaruuczestnictwaludzi
wróżnychformachżyciazbiorowego,wokreślonymczasie.Zpowoduzło-
żonościtejmateriijednoznacznienieukształtowałosiępowszechniepodzie-
lanerozumienietegopojęcia.Wszakobejmujeonoswymzakresemzjawiska
iprocesywtakróżnychdziedzinachaktywnościczłowieka,jaknp.technika,
gospodarka,ideeipraktykireligijne,systemywiedzyipoznanianaukowego,
wzorcemyślenia,styleżycia,sposóbbycia,prawo,obyczajowośćitp.Apo-
nadto–jakpiszeFernandBraudel–cywilizacjajestnajdłuższązewszystkich
długichhistorii,jestfldomenączasudługiego,długiegotrwania,nitkąodwi-
jającąsięzkłębkabezkońca”3.Jestzarazemnajszerszymetnosem.
Pojęcieflcywilizacja”–jakmałoktóre–zmienia(ło)sięwzależnościod
kraju(np.ujęcieniemieckievs.angielsko-francuskie),anawetwobrębietego
samegokraju,wzależnościodepokiczyosobyautora4.Wnaukachzajmują-
cychsiękulturąmożnawyróżnićtrzy,względniejednorodnetypyujmowania
tegopojęcia:1)łączeniegozesferąszerokopojmowanegoobyczaju,ujęcie
2/Zob.J.Skoczyński,Cywilizacja,[w:]Encyklopediasocjologii,t.I,Warszawa1998,s.101-103;
F.Braudel,Gramatykacywilizacji,Warszawa2006,s.37-42;N.Elias,Oprocesiecywilizacji.Ana-
lizysocjo-ipsychogenetyczne,Warszawa2011,s.110-118.
3/Zob.F.Braudel,Gramatyka...,op.cit.,s.67,69.
4/Zob.B.Działoszyński,Cywilizacja.SzkicezdziejówpojęciawXVIIIiXIXwieku,Warszawa2018.
-8-
