Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Zabudowamieszkaniowaocharakterzeuzupełniającym
wpowojennympiśmiennictwiearchitektonicznym
Wroku1949nałamachczasopisma„Architektura”ukazałysiędwaartykuły
poświęconekierunkomwarchitekturzewspółczesnejwkrajachdemokracjilu-
dowej.WpierwszymznichCzechT.Teigepostulował,abyfunkcjonalizm
zracjiswoichkonotacjinaukowychiartystycznychstałsięoficjalnymstylem
ideologiisocjalistycznej.Uważał,żewtakisposóbrozumianaarchitekturajest
odpowiedniadoepokisocjalizmu.Wodniesieniudobudownictwamieszkanio-
wegoK.Teige(1949)pisał:
[…]corbusierowskiprojekthermetycznegodomu,dającegosięumieścić
wdowolnymklimacielubśrodowiskugeograficznym,byłtypowymprzejawemtego
powszechnegodążeniawspółczesnejarchitektury,którejdziełabędąposiadałyrównie
małocechosobistychinarodowychjakokrętytransoceaniczne,samolotyisamochody
łącząceświatwjednącałość.Sztukainauka,myślitechnika,marzenia,miłość,zdro-
wie,choroby,śmierć,nieznajągranicnarodowychipolitycznych(str.83).
OdpowiadającnapostulatyCzecha,AnglikK.J.Campbellstwierdził,żear-
chitekturafunkcjonalistycznanieodpowiadasocjalizmowi,któryniemożeadap-
towaćjejkosmopolitycznegoiantyartystycznegooblicza.Wswoimartykulept.
Kunowejarchitekturzeumieściłnastępującestwierdzenienapoparcietejtezy:
Stalinpowiedział,żesztukasocjalistyczna,atymsamymarchitekturasocjalistyczna
winnabyć„narodowawformie,socjalistycznawtreści”.Narodowawformie-tonie
oznaczazwykłegopowtarzaniastylówhistorycznych,opartychnatechniceistrukturze
społecznejminionychokresów.Oznaczato,żearchitekturaokresuprzejściowegomusi
dawaćwyrazindywidualnymdrogomposzczególnychnarodówdosocjalizmu,imusi
zawieraćteżywotneelementyprzeszłości,zktórychnarodyczerpiąswojąsiłę.Architektu-
rawspółczesnaniejestinigdyniebyłasztukąludową,wjakimkolwieksensietegosłowa.
Właśniejejbezosobowośćodpychaiprzerażazwykłegoczłowieka.Toniejestjegosztuka,
nieprzemawiadoniego,iniewyrażasiłytwórczej,jakawnimpłonie(str.83).
Jakwynikazprzytoczonychopinii,wroku1949trwałaostradyskusjanad
tym,wjakimkierunkupowinnapodążaćpowojennaarchitekturakrajówbloku
socjalistycznego.Modernistycznawtreści,socjalistycznawformie-tegonie
możnabyłowżadensposóbzaakceptować.Oczywiście,funkcjonalizmmiał
przyświecaćnowejsocjalistycznejarchitekturze,wktórejjednakprzywiązanie
dotradycji,doelementówprzeszłościstałosięprzyczynkiemdotaksilnego
zadomowieniasiędoktrynysocjalistycznejnatereniePolski.
Chciałbymwtymmiejscuprzedstawićpogląd,którywmoimprzekonaniu
możebyćpewnegorodzajuprzyczynkiemdodyskusjiobudownictwieplombo-
wym.Strukturaprzestrzennawielumiastpolskich,wtymtakżePoznania,była
wynikiemruchówmiastotwórczychprzełomuXIXiXXwieku.Jeżeliuwarun-
