Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niemieckim,odwiekówkultywowanymiodróżniającymjakobykulturęniemieckąodinnychkultur,otyleBrowningspoglądał
naniemieckichsprawcówjaknazwykłych,przeciętnychludzi,którzypodwpływemspecyficznychstosunkówdokonywalizbrodni
naŻydach113.Browningpokazał,żenawetniezindoktrynowaneosobybezsadystycznychskłonnościmogąpodwpływempresjikolegów,
chęciprzynależeniadogrupyalboogólnejbrutalizacjipodczaswojnypopełnićmasowemordynacywilach114.Wodniesieniu
dozachowaniapolicjantówukraińskichwGalicjiWschodniejinaWołyniuwczasieZagładykoniecznejestuwzględnienierolikonformizmu,
oportunizmu,brutalizacjioraznaciskupowstającegowgrupachspołecznychluborganizacjach,musimyjednakzwrócićzarazemuwagę
naideologięukraińskiegonacjonalizmu,traktującegoprzemocjakośrodekdorealizacjicelów,aprzytympraktycznienieobecnego
winnychczęściachUkrainy.
Szkoleniepolicji,formowaniemilicjiiprzygotowanierewolucjinarodowej
Pierwszeformacjemilicjiukraińskiej,albodokładniejtoujmując,uzbrojoneizorganizowanegrupyskładającesięwdużejmierze
zukraińskichnacjonalistównależącychdoOUNlubzniąsympatyzujących,pojawiłysięnazachodniejUkrainiejużwewrześniu1939r.
WspółpracowałyonezNiemcami,którzyporozpoczęciudrugiejwojnyświatowejwkroczylinakrótkonatoterytorium.RazemzNiemcami,
aczasamiibeznich,ukraińscyzorganizowaninacjonaliściznęcalisięnadŻydamiiichmordowali.Pozatymzamordowalioniwtedyokoło
3tys.PolakówinieznanąliczbęUkraińcówoinnychpoglądachpolitycznych.Ponieważnapodstawietajnegoprotokołudopaktu
Ribbentrop–MołotowterenyzachodniejUkrainy,któredo1września1939r.należałydoRzeczypospolitejPolskiej,przyłączonezostały
doZwiązkuRadzieckiegoistałysięczęściąUkraińskiejSocjalistycznejRepublikiRadzieckiej,żołnierzeniemieccywycofalisięstamtąd
przedwkroczeniemwojskradzieckichpo17września1939r.CzłonkowieOUNi„funkcjonariusze”ztychpierwszychformacji„milicyjnych”
poczęściwywędrowalidoGeneralnegoGubernatorstwa,gdzieprzebywaligłówniewKrakowie,apoczęścizostalinaUkrainieialbo
przeszlidopodziemia,alboskrywaliswojepoglądypolityczne115.
WKrakowie,dokądprzybyłokilkanaścietysięcyUkraińcówzokupowanejprzezZwiązekRadzieckizachodniejUkrainy,doszłow1940r.
dorozłamuwOUN.OrganizacjapodzieliłasięnaOUN-B(przywódcaStepanBandera)iOUN-M(przywódcaAndrijMelnyk).DoOUN-B
przyłączylisięgłówniemłodziibardziejradykalninacjonaliściurodzeniokoło1910r.,awOUN-Mpozostalistarsiczłonkowie,urodzeni
około1890r.Obiefrakcjedogłębniesięsfaszyzowaływtymokresieiplanowaływdogodnymmomencieutworzyćukraińskiepaństwo
narodowezfaszystowskądyktaturą,któreprzypominałobyzapewneChorwacjęAntePawelicia.WlatachtrzydziestychOUNdziałała
irozwijałasiępodobniedoustaszów;utrzymywałazresztąznimiprzyjaznestosunki.ObieorganizacjeszkolonebyłyprzezMussoliniego
wfaszystowskichWłoszechażdozabiciaprzezOUNBronisławaPierackiego15lipca1934r.wWarszawieizabójstwakrólaJugosławii
AleksandraIorazfrancuskiegoministrasprawzagranicznychLouisaBarthou,dokonanego9październikategosamegorokuwMarsylii
przezustaszówidziałaczyWewnętrznejMacedońskiejOrganizacjiRewolucyjnej116.
JeszczeprzedpodziałemstarszafrakcjawOUNustanowiła27sierpnia1939r.naDrugimWielkimZborzewRzymieswojeoficjalne
faszystowskiepozdrowieniedosłów„ChwałaWodzowi!”(WożdewiSława!)iwprowadziłainnefaszystowskierytuały117.NatomiastOUN-B
zorganizowałapodkoniecmarcainapoczątkukwietniu1941r.wKrakowiewłasnyDrugiWielkiZbór,naktórymzalegalizowałaswoje
istnienieiprzyjęłafaszystowskiepozdrowieniedosłów„ChwałaUkrainie!–ChwałaBohaterom!”(SławaUkrajini!–HerojamSława!)oraz
wprowadziławieleinnychzasadzaczerpniętychzteoriifaszystowskichirasistowskich.Bandera,abyodróżnićsięodMelnyka,nazywanego
oficjalnieodzboruwRzymiewożdem(wodzem),przyjąłtytułprowidnyka.Słowotonabrałowtymczasieidentycznychkonotacjijakwożd,
chociażwcześniejoznaczałoteżkierownikalubprzywódcę118.Obiefrakcjewspółpracowałyznazistami,główniezAbwehrą(wywiadem
wojskowym),którejpomagałyprzygotowaćsiędoatakunaZwiązekRadziecki.Równocześnieopracowywałyteżplanyutworzeniapaństwa
ukraińskiegonaterenachukraińskich,któremiałdlanichwyzwolićWehrmacht.Działaczomnieudałosięjednaknawiązaćkontaktów
zAdolfemHitleremiinnymiwpływowymipolitykaminazistowskimiinajprawdopodobniejniewiedzieli,jakNiemcyzareagująnapróby
utworzeniapaństwaukraińskiego119.
WspółpracujączUkraińcamiwGeneralnymGubernatorstwieiprzygotowującsiędoatakunaZwiązekRadziecki,Abwehrautworzyła
bataliony„Nachtigall”i„Roland”.Wpierwszymsłużyło350,awdrugim330ukraińskichżołnierzy120.Sformowanieiszkolenieukraińskiej
policjibyłorównieważnedlaNiemcówiUkraińców.WwynikuinterwencjiUkraińskiegoCentralnegoKomitetu(UkrajinśkyjCentralnyj
Komitet,UCK)NiemcyzleciliutworzenieszkołydlapolicjantówukraińskichwZakopanem.KierowałniąhauptsturmführerSSHansKrüger,
którypoatakunaZwiązekRadzieckinadzorowałmiędzyinnymizniszczeniegettawStanisławowieiwspółorganizowałmordpolskich
profesorówweLwowie121.SzkoleniepolicyjnewZakopanemobejmowałom.in.torturowanieiwymuszaniezeznańpodczasprzesłuchań.
DoćwiczeńpraktycznychniemieccyiukraińscyinstruktorzywykorzystywaliŻydów122.Wpołowie1940r.podobneszkołydlapolicjantów
funkcjonowałyteżwKrakowie,ChełmieiRabce.Podczasszkoleniaukraińskichpolicjantówuczonojęzykaniemieckiego,podstawprawa
karnegoorazposługiwaniasiębroniąpalną123.Trudnoustalić,wjakimstopniuakademiepolicyjnewGeneralnymGubernatorstwiezostały
zdominowaneprzeznacjonalistówukraińskich.PonieważgłówniczłonkowieOUN,tacyjakRomanSzuchewycz,późniejszydowódcaUPA,
iMykołaŁebed,szefbanderowskiegowywiadu,odbylitamszkolenieipracowalijakoinstruktorzy,należyzałożyć,żeOUNalbocałkowicie
kontrolowałateszkoły,alboszkoliłatamswoichczłonków124.
PozatworzeniempolicjiibatalionówwojskowychwewspółpracyzNiemcamiOUN-BiOUN-Msformowaływłasneformacjemilicyjne,
któremiałysłużyćprzyszłemupaństwuukraińskiemu.WiększośćpodziemianazachodniejUkrainiekontrolowanabyłaprzezOUN-B,także
wielunacjonalistówprzebywającychwGeneralnymGubernatorstwieprzyłączyłosiędotejfrakcji.ZtychludzidowództwoOUN-Butworzyło
tzw.grupymarszowe,liczącełącznienajprawdopodobniejokoło800osób.Ichzadaniembyłowykonaniepoleceńzawartychwdokumencie
onazwie„WalkaidziałalnośćOUNwczasiewojny”,któryBanderarazemzSzuchewyczem,StepanemŁenkawskimiJarosławemStećką
skończylipisaćwmaju1941r.125
„WalkaidziałalnośćOUNwczasiewojny”zostałaopracowanawceluzapoznaniaczłonkówOUNnaUkrainieiwGeneralnym
Gubernatorstwiezprzebiegiemrewolucjinarodowej,któramiaładoprowadzićdopowstaniapaństwa.MilicjastworzonaprzezOUN-Bmiała
wtymprzedsięwzięciuodegraćgłównąrolę,ponieważmiałaumożliwićustanowieniestrukturpaństwa,anastępniejeochraniać.
Poświęconojejzatemwtymkluczowymdokumenciesporouwagi.Milicjancimieli–podobniejakwójtowie,burmistrzowieiprezydenci
miastorazinnipracownicyadministracji–składaćprzysięgęnaStepanaBanderę,przyszłegoprowidnykapaństwa
ukraińskiego126.Pozłożeniuprzysięgimilicjantompowierzonozidentyfikowanieiaresztowanieosóbpolitycznieniewygodnychoraz
niedobitków[
marodery
,
nedobytky
].Należałoichzabraćdo„ukrytegoalboniedostępnegomiejsca[lasy,góryitp.],gdziemiałyzostać
przeprowadzonekonkretneakcjelikwidacyjne”127.CzłonkomOUN-B,awszczególnościmilicjantom,doradzanostosowanienastępującej
reguły:„Wczasiechaosuizamętudopuszczalnajestlikwidacjaniepożądanychpolskich,moskiewskich[rosyjskichalboradzieckich]
iżydowskichaktywistów”128.
Nazwa,którejOUN-Boficjalnieużywałanaokreślenieformacjimilicyjnych,toNarodowaMilicja(NarodnaMilicija).Wmilicjimielisłużyć
mężczyźniwwieku18–50latzdolnidonoszeniabroni129.PonieważOUN-Bniedysponowałamundurami,każdymilicjantmiałnosić
naramieniualboniebiesko-żółtą,albobiałąopaskęznapisem„NarodnaMilicija”130.Dowódcąjednostkimilicyjnejmiałbyć„znany
nacjonalista”lojalnywobecOUN-B131.Nabudynkuwyznaczonymjakosiedzibaposterunkumilicjipowinnazostaćwywieszonażółto-
niebieskaflagaukraińska132.KierownictwoOUN-Bostrzegałomilicjęprzed„prowincjonalnymimiastamizamieszkanymiprzezelementy
obcenarodowo”.Wtakichprzypadkachukraińscymilicjancimielibyćrekrutowanizpobliskichwsi133.Mielionizaprowadzić„ład
iporządek[
ladiporjadek
]”wmiastachi„oczyścić”jez„sowieckiegowywiadu,przeciwnikówpowstaniaitp.urzędników,Moskali,Żydów
iinnych”134.
RejestracjaŻydówprzezmilicjębyłapowiązanazplanamiichizolacjialboeksterminacji.Zuwaginaliczbęludnościżydowskiej
nadanymterytoriummogłotonastąpićjedyniestopniowo135.Wpierwszejfazierewolucjirejestracjamiaładoprowadzićdoodizolowania
Żydówwobozach,gdzieprzebywalibyz„elementamiaspołecznymiirannymi”136.Informacjeo„żołnierzachArmiiCzerwonej,
enkawudzistach,Żydachidonosicielach–krótkorzeczujmując,owszystkich,którzynienależądospołecznościwiejskiej”mieli
przekazywaćmilicjiobywatelepaństwatworzonegoprzezOUN-B137.Milicjamiałateżpowoływać„organizacjeparamilitarne,regularne
jednostkiwojskoweiwszystkieinneinstytucje,któresąniezbędnedonormalnegożycia”138.
PozaplanamisformowaniaregularnejmilicjiOUN-ButworzyłateżSłużbęBezpieczeństwa(SlużbaBezpeky,SB)kontrolowanąprzez
MykołęŁebeda.SBmiałasięzajmowaćwywiademorazpilnowaćporządkuwśródmilicjiiurzędników.Codonie-UkraińcówSBotrzymała
następującewskazówki:
Musimypamiętać,żeteistniejąceelementyjakogłównyfilarNKWDiwładzyradzieckiejnaUkrainiemuszązostaćunieszkodliwione
przytworzeniunowegorewolucyjnegoporządkunaUkrainie.Teelementyto:
