Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017

Jacek Leociak, Alina Skibińska, Barbara Engelking, Jan Grabowski, Marta Janczewska, Agnieszka Haska, Jakub Petelewicz, Dariusz Libionka

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

1895-247X

DOI:

Wydawnictwo:

Centrum Badań nad Zagładą Żydów

Rok wydania:

2017

Liczba stron:

289

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Leociak, J.

A1 Skibińska, A.

A1 Engelking, B.

A1 Grabowski, J.

A1 Janczewska, M.

A1 Haska, A.

A1 Petelewicz, J.

A1 Libionka, D.

T1 Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017

PB Centrum Badań nad Zagładą Żydów

YR 2017

Bibliografia BibTex:

@Book{ 193292, author = "Leociak, Jacek and Skibińska, Alina and Engelking, Barbara and Grabowski, Jan and Janczewska, Marta and Haska, Agnieszka and Petelewicz, Jakub and Libionka, Dariusz", editor = "", title = "Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017", publisher = "Centrum Badań nad Zagładą Żydów", year = "2017", address = "", issn = "1895-247X" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Leociak, Jacek

AU - Skibińska, Alina

AU - Engelking, Barbara

AU - Grabowski, Jan

AU - Janczewska, Marta

AU - Haska, Agnieszka

AU - Petelewicz, Jakub

AU - Libionka, Dariusz

ED -

TI - Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017

PB - Centrum Badań nad Zagładą Żydów

CY -

PY - 2017

ER -

Netografia (standard APA):

Leociak, Jacek; Skibińska, Alina; Engelking, Barbara; Grabowski, Jan; Janczewska, Marta; Haska, Agnieszka; Petelewicz, Jakub; Libionka, Dariusz. Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017 [baza danych online] : Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2017 [dostęp: 09 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/zaglada-zydow-studia-i-materialy-132017-jacek-leociak-alina-skibinska-193292.

II wojna światowa, holokaust, stosunki polsko-żydowskie, Holocaust, getto warszawskie, zagłada Żydów, getto, Zagłada Żydów Studia i Materiały, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Akcja Reinhardt

13. numer rocznika naukowego „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” wydawanego przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. To prawie dziewięćset stron pionierskich studiów, materiałów, omówień i opracowań nieznanych tekstów źródłowych...

Więcej

ISBN/ISSN:

1895-247X

DOI:

Wydawnictwo:

Centrum Badań nad Zagładą Żydów

Rok wydania:

2017

Liczba stron:

289

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Strona tytułowa2
Strona redakcyjna3
Spis treści4
Od Redakcji5
75. rocznica akcji „Reinhardt”6
Studia16
Grzegorz Rossoliński-Liebe, Ukraińska policja, nacjonalizm i zagłada Żydów w Galicji Wschodniej i na Wołyniu17
Christoph Dieckmann, Niemiecka polityka okupacyjna na Litwie w latach 1941–1944. Podsumowanie22
Agnieszka Haska, „Zbadać i wyświetlić”. Centralna Żydowska Komisja Historyczna (1944–1947)30
Stephan Stach, „Duch czasu wycisnął jednak na tej pracy swe piętno”. Historia Zagłady w badaniach Żydowskiego Instytutu Historycznego w okresie stalinowskim37
Tadeusz Paweł Rutkowski, Kierunki, cele i rezultaty działań Służby Bezpieczeństwa PRL wobec Żydowskiego Instytutu Historycznego (1961–1970)43
Gabriel N. Finder, Bernard Mark, powstanie w getcie warszawskim i proces Jürgena Stroopa48
Dionizjusz Czubala, Pamięć Zagłady w narracji folklorystycznej53
Ariko Kato, Recepcja Holokaustu w Japonii w perspektywie porównawczej: Auschwitz – Nankin – Hiroszima61
Sylwetki68
Judith Lyon-Caen, Michel Borwicz: między Polską a Francją, między literaturą a historią69
Z warsztatów badawczych73
Aleksandra Bańkowska, Żydowska Samopomoc Społeczna w okresie akcji „Reinhardt”74
Maria Ferenc Piotrowska, „Czarna, ogromna chmura wisi nad nami i na pewno spadnie…” Żydzi w miastach i miasteczkach Generalnego Gubernatorstwa wobec wiadomości o akcji „Reinhardt”79
Adam Sitarek, „Zaprowiantowanie obozu jest podobno wzorowe…” Wiedza więźniów getta łódzkiego na temat ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem87
Martyna Grądzka-Rejak, „Od dłuższego czasu straciłem wszelki kontakt z żydami i żydostwem”. Neofici w okupowanym Krakowie w świetle materiałów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie91
Agnieszka Witkowska-Krych, Główny Dom Schronienia99
Adam Puławski, Funkcjonowanie urzędu powierniczego na przykładzie Chełma105
Maria Ciesielska, Zabiegi likwidujące skutki obrzezania wykonywane w Warszawie w czasie drugiej wojny światowej. Wstępna próba opisu zjawiska113
Materiały115
Justyna Majewska, „Świadek zeznał, co następuje...”. Protokoły przesłuchania polskich pracowników kolei pracujących na stacjach w okolicy obozów akcji „Reinhardt”116
Jacek Leociak, „Za wyżej wymienione pamiętniki nie żądałem żadnej zapłaty”. Jak Władysław Wójcik ratował dziennik Chaima Arona Kapłana i Archiwum Ringelbluma133
Alina Skibińska, „Ludzie opowiadali rzeczy potworne o tym, co się tam działo”. Dwa świadectwa Zagłady – Adama Ulricha z Zakrzówka i Stanisława Ż(Rz)emińskiego z Łukowa159
Dariusz Libionka, Jan Grabowski (współpraca), Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra169
Punkty widzenia179
Jan Tomasz Gross, Czy Zagłada jest ich historią, czy naszą?180
Marta Tomczok, Zatrucie. Piołun i popiół… trzydzieści lat później183
Andrzej Leder, Kraina obłudy i święty gniew. O książce Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000187
Marek Zając, O Rejwachu Mikołaja Grynberga189
Omówienia192
Stephan Lehnstaedt, Akcja „Reinhardt” w świetle najnowszej niemieckiej literatury przedmiotu193
Michal Frankl, Wreszcie w kalendarzu? Tereziński obóz rodzinny w Auschwitz-Birkenau w czeskiej świadomości historycznej197
Natalia Judzińska, Rūta Vanagaitė, obywatelka, która zadała pytanie. Mit bohatera narodowego a „prawda historyczna”201
Małe formy203
Tadeusz Bartoś, Übermensch204
ks. Michał Czajkowski, Jezuita czasu wojny205
„Gdy rozbolały mnie zęby, poszedłem do pani L.” [Mirosław Bałka]206
Jean-Charles Szurek, Marianna Adameczek (1930–2017)207
Recenzje208
David Cesarani, Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949 [Martin Dean]209
Dawid Sierakowiak, Dziennik [Justyna Kowalska-Leder]210
Michał Kalisz, Elżbieta Rączy, Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939–1945 [Tomasz Frydel]211
Anna Bikont, Sendlerowa. W ukryciu [Dariusz Libionka]214
Melanie Hembera, Die Shoah im Distrikt Krakau. Jüdisches Leben und deutsche Besatzung in Tarnów 1939–1945 [Natalia Aleksiun]216
Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży [Marta Tomczok]218
Piotr Krupiński, „Dlaczego gęsi krzyczały?” Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku [Bartłomiej Krupa]220
Katarzyna Liszka, Etyka i pamięć o Zagładzie [Aleksandra Mialik]222
Agnieszka Dauksza, Klub Auschwitz. Rwane opowieści przeżywców [Jan Borowicz]224
Sarah Gensburger, National Policy, Global Memory: The Commemoration of the „Righteous” from Jerusalem to Paris, 1942–2007 [Zofia Wóycicka]225
Paweł Dobrosielski, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach [Jacek Leociak]227
Upamiętnienia Zagłady228
Zofia Wóycicka, Buchenwald revisited229
Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Muzeum Pomnik Tragedii Drugiej Wojny Światowej234
Justyna Majewska, Technicy „ostatecznego rozwiązania”. Topf and Söhne – konstruktorzy pieców dla Auschwitz239
Curiosa241
Agnieszka Haska, Fakty i fikcje. Na marginesie filmu Azyl242
Polemika244
Joshua D. Zimmerman, Odpowiedź na recenzję245
Dariusz Libionka, Odpowiedź na list Joshui Zimmermana247
Noty o autorach248
Przypisy251

1.Moskale[

Moskali

]wysłaninaterytoriaukraińskiewceluwzmocnieniawładzymoskiewskiejnaUkrainie.

2.Żydzi[

Żydy

]jakojednostki,jakrównieżjakogrupanarodowa.

3.Obcy[

Czużynci

],zwłaszczaróżniAzjaci,przypomocyktórychMoskwaskolonizowałaUkrainę[…]

4.Polacy[

Poljaky

]nazachodnichterytoriachukraińskich,którzynieprzestalimarzyćoodtworzeniuWielkiejPolski139.

Milicja,pogromyinarodowarewolucja

PoatakuNiemiecnaZwiązekRadziecki22czerwca1941r.członkowieOUN-BprzebywającydotegomomentunazachodniejUkrainie

wpodziemiuici,którzyudalisiętamwgrupachmarszowych,formowalioddziałymilicjiiwykonywaliinnewskazówkidowództwaOUN-B

zawartewdokumencie„WalkaidziałalnośćOUNwczasiewojny”.25czerwca1941r.,wdrodzedoLwowawjednejzgrupmarszowych,

JarosławStećkonapisałdoStepanaBanderyzewsiMłyny:„Tworzymymilicję,którapomożeusunąćŻydówichronićludność”,idodał:

„OjciecLewSohorzorganizowałjużmilicjęimanatopisemneupoważnienieOUN,awieśtozaakceptowała.Takwięcim[Żydom]

przyjdzietusięspotkaćzmilicjąionawyeliminujetychŻydów,itakdalej”140.SamBandera,przebywającywtedyprawdopodobnie

wpobliżubyłejgranicyniemiecko-sowieckiej141,niemógłsięudaćnaterenUkrainyopuszczonyprzezWehrmacht,ponieważGłówny

UrządBezpieczeństwaRzeszy(Reichssicherheitshauptamt,RSHA),kierowanyprzezReinhardaHeydricha,mutegozabronił142.

ZarazpoatakunaZwiązekRadzieckiOUN-Bprzystąpiładowdrażaniawżyciewskazówekzawartychwmanifeście„Walkaidziałalność

OUNwczasiewojny”,coobejmowałotworzeniepaństwaimordowanie„wrogównarodu”.OﬁaramiprzemocybyliprzedewszystkimŻydzi,

alesprawcaminietylkomilicjancialboczłonkowieOUN.ŻydówpozanacjonalistamiukraińskimimordowaliteżNiemcy,którzyzpomocą

OUNwciągalidopogromówmiejscowąludność.DojejpodburzeniaNiemcyrazemznacjonalistamiimilicjantamiwykorzystaliciała

więźniówpolitycznychzamordowanychprzezNKWD.WycofującysięSowiecizamordowalinacałejUkrainie,wedługwłasnychdanych,

8789osób,awsamymLwowieprawdopodobnie2800,pozostawiającichciaławwięziennychpiwnicachlubzakopującwmasowych

grobachnapodwórzachwięzień143.PodczaspogromuweLwowie,któryrozpocząłsię30czerwcapopołudniuitrwałdowieczora2lipca,

milicjaukraińskałapałaŻydównaulicachalbowyciągałaichzmieszkańidoprowadzaładowięzień,gdziemusieliwyciągaćzcel

rozkładającesięjużzwłokipomordowanychwięźniówiukładaćjewrzędachnaplacuwcelurozpoznaniaprzezbliskich.Czasamimusieli

jeteżmyć.Byliprzytymmaltretowaniprzezmilicjantów,miejscowąludnośćiNiemców144.Pozatymmilicjancipomagali

Einsatzkommandos5i6należącymdoEinsatzgruppeCwgromadzeniuidostarczaniuŻydównamiejscepierwszychmasowych

egzekucji145.NiektórzymilicjancizmuszaliŻydówdowykonywaniasalutufaszystowskiegozesłowami„ChwałaUkrainie!”wceluich

upokorzenia,co30czerwca1941r.przytrafiłosięJakubowiBermanowi146.

WeLwowiemilicjautworzonazostała30czerwca1941r.nadziedzińcupałacumetropolityAndrijaSzeptyckiegonawzgórzuśw.Jura.

FormowaniemilicjinadzorowaliIwanRawłyk,któryprzybyłdoLwowazeStećkąwdrugiejgrupiemarszowej,atakżemiejscowiczłonkowie

OUN-B147.WpierwszychdniachważnąrolęwmilicjiodgrywaliBohdanKazaniwśkyjiOmelianMatła148.Obajbyliwięzieniitorturowani

przezNKWD,aleniezostalirozstrzelanijakwiększośćwięźniówpolitycznych149.Szuchewycz,któryrankiem30czerwcaprzybyłzeswoim

pododdziałembatalionu„Nachtigall”dokatedryśw.Jura,równieżsięzaangażowałwtworzeniemilicji150.Po2lipcamilicjaweLwowie

zostaławedługHansaJoachimaBeyera,wysokiegourzędnikaSDidoradcyEinsatzgruppeC,podporządkowanaSSibyłaodtądnazywana

policjąukraińską151.Stećkojednakwciążuważałtępolicjęzamilicjęrząduukraińskiego152.JakopierwszykierowałmilicjączłonekOUN-B

JewhenWreciona.PokilkutygodniachzastąpiłgoWołodymyrPitułej153.

Milicjaukraińskawspółpracowałazwszystkimiformacjaminiemieckimi,którebyłyzaangażowanewprzeprowadzaniepogromów,m.in.

SicherheitspolizeiiSicherheitsdienst,EinsatzkommandosnależącedoEinsatzgruppeC,WehrmachtorazDywizjaSS„Wiking”,będąca

jednymzgłównychsprawcówpogromuwTarnopolu154.PonieważmilicjanciweLwowieniemielimundurów,nosiliżółto-niebieskieopaski

naramieniu.Nielicznimilicjanciposiadalioliwkowozielonemundury,wcześniejnoszoneprzezradzieckąmilicję;zmundurówtychusunęli

radzieckieodznakiinosilijezżółto-niebieskimiopaskamiorazczapkamimazepynkami155.PodczaspogromuweLwowieniektórzy

milicjancizdejmowalijednakopaski,prawdopodobniebyukryćzaangażowanieOUNwmordowanieŻydów156.Znanychjestteżkilka

przykładówniesieniapomocyprzezmilicjantów,głównieichznajomym.Takuratowanyzostałm.in.SzymonWisenthal157.

FormowaniemilicjiiorganizowaniepogromówodbywałosięweLwowieiwieluinnychmiejscowościachnazachodniejUkrainie

równocześnieztworzeniempaństwaukraińskiego.ProklamowaneonozostałoprzezStećkę30czerwcaokołogodz.20narynkulwowskim

wbudynkutowarzystwaProswita.StećkopodziękowałNiemcomzawyzwolenieUkrainyimiałnadzieję,żezaakceptująonipaństwoOUN-

B158.PodobniewwieluinnychmiastachnazachodniejUkrainiepowoływanozarządyiorganizowanouroczystości,naktórychdziękowano

NiemcomzawyzwolenieUkrainyiświętowanoniepodległośćorazprowidnykaBanderę159.MimożeStećkonapisałlistydoBenita

Mussoliniego,AntePavelicia,FrancescaFrancoiAdolfaHitlera,zprośbąozaakceptowanieukraińskiegopaństwazprowidnykiemBanderą

naczele,NiemcyaresztowalinajpierwBanderę,apokilkudniachijego160.ObydwuprzewiezionodoBerlinainiezwolniono,chociaż

członkowieOUN-BprzekonalitysiąceUkraińcówdopodpisaniapetycjiwsprawieichuwolnienia161.

Ukraińskapolicja,nacjonalizmiZagłada

ZgodniezdyrektywąHeinrichaHimmlerazlipca1941r.ukraińskamilicja,którąOUN-Butworzyłazarazponiemieckiejinwazji

naZwiązekRadziecki,zostałaoﬁcjalnierozwiązananaprzełomiesierpniaiwrześnia1941r.,anieformalnieprzeformowanojąwukraińskie

siłypolicyjnepodporządkowaneniemieckimokupantom.NazywanojeHilfspolizei(policjapomocnicza),Schutzmannschaften(bataliony

ochrony)albopoprostuukrainischePolizei(policjaukraińska)162.NiemcypróbowalioczyścićpolicjęzczłonkówOUN-B,ponieważ

potrzebowaliludzi,którzybędąwykonywaćichrozkazy,anierealizowaćwłasnecelepolityczne.OddziałyWehrmachtunawetrozbroiły

kilkabatalionówmilicji163.Mimotowielumilicjantówpozostałowpolicji,ukrywającswojezwiązkizOUN-B.WdystrykcieGalicjawspierał

takąpostawęm.in.WołodymyrPitulej,dowódcaukraińskiejpolicji.WedługczłonkaOUN-BBohdanaKazaniwśkiegowielubanderowców

znalazłosięnawetwśróddowódcówszkołypolicyjnejweLwowie,skądrekrutowanibylinowipolicjanci164.Takżeniemieccyurzędnicy

zpowodówpraktycznychrekrutowalipolicjantówzgronamilicjantów.Działosiętaknp.wStanisławowie165.WeLwowiedogrupy330

policjantówzostałoprzyjętych110milicjantów166.

Poprzeformowaniumilicjinapolicjęniewielesięwniejzmieniło,jeślichodziostosowanieprzemocyinastawieniedoŻydów.Wtym

punkciepoglądyukraińskichpolicjantów,zwłaszczatychpowiązanychzOUN,pokrywałysięzantysemickimiprzekonaniaminazistów.Przy

aresztowaniuEliyahuJonesa12listopada1941r.weLwowieukraińscypolicjancigopobili,anastępniedostarczylinaniemiecki

posterunek.PoprzesłuchaniuprzezniemieckiegooﬁceraJonesmusiałwrazzinnymiŻydamistaćprzezkilkagodzintwarządościany.

WtymczasiejegoiinnychŻydównadalbitoiponiżano.Pokilkugodzinachcałągrupęzawiezionociężarówkądołaźni,gdziemusielioddać

resztęrzeczy,anastępnie:

Wieczoremwyłączonoświatło[whaliłaźni].Nagledostaliśmynowyrozkaz:„śpiewać”.

PośrodkuhalizebrałosięwieluUkraińców,apóźniejprzyszłyrównieżUkrainki.Rozkoszowalisięśpiewaniemibyłooczywiste,

żewyczekująnadchodzącychwydarzeń.

Ukraińcynękalinasażdoporannychgodzin.Punktemkulminacyjnymichhaniebnychuczynkówbyłowyciągnięciezszeregustarego

Żyda,trzymającegowrękachwielkąksięgę,Gemarę,którączytał.Nakazalimupołożyćksiążkęnaziemi,wejśćnaniąizatańczyć

naniejchasydzkitaniec.Najpierwodmówił,alewkońcugozmusili,ciężkogopobiwszy.Zacząłtańczyć,gdyotaczającygoUkraińcy

biligoiakompaniowalimuradosnymiokrzykami.

Późniejposadziligonapodłodzeipodpalilimubrodę,alebrodasięniepaliła.PodczasgdyczęśćUkraińcóweksperymentowała

zjegobrodą,inniwzięlizszeregu6Żydówzbrodami,posadziliichobokstaregoirównieżpodpaliliimbrody.Początkowopaliłysię

tylkobrody,alepojakimśczasieogieńprzerzuciłsięnaubraniaiŻydzispłonęlinanaszychoczach.[…]

Ukraińcydalejnasnękali.WybralizszeregugłuchegoŻyda,którybyłłysy.Zacelobralisobiejegogłowęiciskaliwniego

przyrządamikąpielowymizrobionymizmetaluidrewna.Konkursniebawemsięzakończył,ponieważgłowagłuchegozostała

roztrzaskananadwieczęści,amózgspłynąłnaubranieipodłogę.

ByłtamŻydzkrzywąstopą.Ukraińcypróbowaliwyprostowaćjąsiłą.Żydkrzyczałgłośno,aleimsięnieudało.Mimotozajmowali

sięprostowaniemstopytakdługo,ażpękła.Żydsięjużniepodniósł,prawdopodobniedlategożejegosercerównieżpękło.

Drżąc,byliśmyzmuszeniśpiewemtowarzyszyćtemumaltretowaniu,awnagrodębyliśmystraszliwiebici.[…]

Bitonascałąnoc.Rankiemznalazłemsięwgrupie24osób,któreprzeżyłyzokoło300-osobowejgrupyprzywiezionejpoprzedniego

dnia.Większośćzabitonieustannymbiciem167.

Brak wyników

Zagłada Żydów. Studia i Materiały 13/2017

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra