Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
polskiej,mordującmasowocywilów.WsumieUPAzpomocąmiejscowejludnościukraińskiejwymordowała
od70do100tys.Polaków197.RównocześnienacjonaliścimordowalinadalŻydów,ukrywającychsięwlasachalbowdomachPolaków
iUkraińców.Żydów,którychnacjonaliściprzetrzymywaliwswoichobozachpracy,wymordowanonakrótkoprzedwkroczeniemArmii
Czerwonej,podobniejakżydowskichlekarzyiinnypersonelmedyczny198.Żydzi,którzyprzeżyliZagładęnazachodniejUkrainie,zreguły
nazywaliwswoichzeznaniachpartyzantówUPAalboczłonkówOUN„banderowcami”199.
OgólniesłużbawpolicjialboorganizacjachwojskowychtakichjakDywizjaWaffenSS„Galizien”odegrałabardzoważnąrolęwhistorii
OUN-BiUPAorazwprocesiezagładyŻydównaUkrainie.IwanKaczanowskiszacuje,że46procentdowódcówOUNiUPAsłużyłowpolicji
ukraińskiej,w201BatalionieSchutzmannschaftalbowDywizji„Galizien”albobyłoszkolonychwprowadzonychprzezNiemcówszkołach
wojskowychlubwywiadowczych200.NakrótkoprzedwycofaniemsięNiemcówzzachodniejUkrainynawiosnęilatem1944r.część
policjantówukraińskichopuściłaterenyzuciekającymistamtądNiemcami,aczęśćpozostaławUPAiwpodziemiunawetdowczesnychlat
pięćdziesiątych201.
Podsumowanie
TematukraińskiejpolicjinazachodniejUkrainieniezostałdodzisiajdogłębnieprzebadanyiczekanaopracowanie.Wartozbadać
tozagadnieniebezuwzględnianiapolicjiwcentralnejiwschodniejUkrainiealbocałymKomisariacieRzeszyUkraina,ponieważwGalicji
WschodniejinaWołyniu–terenach,któreprzedwojnąnależałydopaństwapolskiego–działałyOUNiUPA.Ruchtenrozwijałsiępodobnie
jakruchustaszówimiałznacznywpływnaprzebiegZagładywtymrejonie.Żadneanalogiczneugrupowanieniedziałałonatomiast
nainnychobszarachUkrainy,należącychprzedwojnąwwiększościdoZwiązkuRadzieckiego.Powiązaniamiędzyukraińskim
nacjonalizmemtypufaszystowskiegoiZagładązorganizowanąprzezNiemcówwewspółpracyzukraińskimipolicjantamiizpomocączęści
społeczeństwaukraińskiegosprawiają,żetematjestbardzoważny.Pokazująone,jakpodczasHolokaustunieoficjalnieprzebiegała
kolaboracjamiędzynazistamiiukraińskiminacjonalistami,którzyoficjalniezesobąniewspółpracowali,awręczprzeciwnie–sporadycznie
toczylizesobąbitwy.WdodatkuNiemcydokonywaliaresztowańiprzetrzymywalikilkusetnacjonalistówukraińskichwwięzieniach
iobozachkoncentracyjnych.
PolicjęukraińskązaczętotworzyćprzedzajęciemUkrainyprzezNiemców.PowołanojąwGeneralnymGubernatorstwie,przygotowując
siędoatakunaZwiązekRadzieckiwewspółpracyzOUN-B.RównocześnieOUN-Borganizowaławłasnąmilicję,któramiałajejpomóc
ustanowićukraińskiepaństwoiochraniaćjegostruktury.ZarównoNiemcy,jakiOUN-Bplanowaliużyćpolicjidooczyszczeniaterenu
zeswoichwrogówpolitycznychietnicznych.Po22czerwca1941r.zewzględunapogromy,którewybuchłypraktycznienacałym
obszarzepogranicznymmiędzyMorzemBałtyckimiCzarnym,głównąofiarąprzemocystalisięŻydzi.OUN-Biichmilicjaodgrywały
kluczowąrolępodczastychzajśćnazachodniejUkrainie.PonieważNiemcyniezaakceptowalipaństwaOUN-B,ichdrogioficjalniesię
rozeszły.Nieoficjalniejednak–itowłaśniezasprawąpolicji–kolaboracjękontynuowano;przejawiałosiętogłówniewwymordowaniu
galicyjskichiwołyńskichŻydów.Doświadczenie,jakieukraińscypolicjancizdobyliprzymasowychrozstrzeliwaniachideportacjach,
wykorzystalipóźniejjakoczłonkowieUPAdomordowaniaPolakóworazŻydówukrywającychsiępozaobozamipracy.
NazachodniejUkrainie–inaczejniżnawschodniejicentralnej–tylkoniewieluŻydomudałosięprzeżyćokupacjęiZagładę.Uciekanie
wostatnichtygodniachokupacjidoobozówpracyalboinnychmiejsckontrolowanychprzezNiemcówwskazujenato,żesytuacjatambyła
specyficznairóżniłasięznacznieodpozostałejczęściUkrainy.ChociażUPAzamordowałanaWołyniuiwGalicjiWschodniej
od70do100tys.Polaków,członkowieobufrakcjiOUNsłużącywukraińskiejpolicjipomogliNiemcomwymordowaćznaczniewiększą
liczbęzachodnio-ukraińskichŻydów.WnikliweiszczegółowezbadanieukraińskiejpolicjinazachodniejUkrainie,jejroliwHolokauścieijej
powiązańzOUN-BiUPAwydajesięprzedsięwzięciemniełatwym,alepotrzebnymimożliwym.Miejmynadzieję,żetematdoczekasię
swegohistoryka.
Słowakluczowe
ukraińskapolicja,Zagłada,zachodniaUkraina,OrganizacjaUkraińskichNacjonalistów(OUN),UkraińskaPowstańczaArmia(UPA),drugawojnaświatowa,kolaboracja,
nacjonalizmukraiński
Abstract
TheUkrainianpoliceactivelyparticipatedintheexterminationofUkrainianJews.WhileincentralandeasternUkraineasignificantpercentageoftheJewishpopulation
managedtosurvivetheoccupation,initswesternterritories(VolhyniaandEasternGalicia)morethan90percentoftheJewsweremurdered.Oneimportantdifferencebetween
westernUkraineontheonehandandcentralandeasternUkraineontheotherwasnationalism.WesternUkrainewasthehomeoftheOrganizationofUkrainianNationalists
whichinthe1930sandearly1940stransformedintothemainUkrainianfascistmovementandin1943formedtheUkrainianInsurgentArmy(UPA).EventhoughtheGermans
preventedtheOUNfromestablishingafasciststatemodelledontheIndependentStateofCroatiaandarresteditscommanders,theOUNsentitsmemberstoserveinthepolice
whichhelpedasmallnumberofGermanfunctionarieswiththeghettoization,appropriationofJewishproperty,andexterminationoftheJews.TheexterminationoftheJewswas
oneofthemainpoliticalgoalsoftheOUNwhichusedtheGerman-controlledpolicetoachieveit.
Keywords
Ukrainianpolice,Holocaust,WesternUkraine,OrganizationofUkrainianNationalists(OUN),UkrainianInsurgentArmy(UPA),WorldWarII,collaboration,Ukrainiannationalism
