Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JacekLeociakDziennikiczasuwojny
25
nośnika:listy,wycinkiprasowe,fotografieetc.Wtakimprzypadkudziennik
możnarozpatrywaćwkategoriacharchiwumlubkolekcji,anietylkotekstu.
Rodakpodkreślazresztąwielokrotnie,żewstosunkudodziennikanależyraczej
stosowaćkategorięzapisu,anietekstu.Istotnedlaniegosąteżmaterialneślady
używaniadzienników(odzniszczeniafragmentów,przezczynionepolatach
dopiski,komentarze,skreślenia,poróżnegotypuzabrudzenia,plamy,uszko-
dzenia)orazichmaterialnelosy110
Mająctowszystkowpamięci,wartorzucićokiemnagłębokągenealogięsfor-
mułowaniaDdziennikiczasuwojny”.ProponujępomyślećoDdziennikachczasu
wojny”jakoszczególnejformiezapisuszerokopojętychsytuacjigranicznych,
ostatecznych12,gdyczłowiekpostawionyjestwobecprzemocyiśmierci,które
wykraczająpozaoswojonewkulturzesposobyradzeniasobieztymidoświadcze-
niami,azbiorowośćstajewobecgrozymasowejeksterminacji.Kultura,cywili-
zacjaznajdująsięwstaniekatastrofy,destrukcji,zapaści.Naturapoddawanajest
nieuchronnemuinieodwracalnemuzniszczeniuspowodowanemuprzezczło-
wieka.Chodziłobywięcozapiswojnyjakokonfliktuzbrojnegowdalekiejczy
bliskiejprzeszłości,omniejszejlubwiększejskali,przedewszystkimoIwojnę
światowączyteżoDwojnętotalną”,októrejJosephGoebbelsmówił18lutego
1943rokuwsłynnymprzemówieniuwberlińskimPałacuSportu.Chodziłoby
takżeozapisdoświadczeniaświatawdobiegenocyduiekocydu,czyliozapiscze-
gośwyjątkowegoiobezwładniającego,czegośburzącegodotychczasowewzorce
relacjimiędzyludzkich,dotychczasowyporządekprawny,towszystko,couzna-
jemyzaDnormalne”ipowszednie.
Mówiącjeszczeinaczej,chodziłobyrównieżozapisdoświadczeniaDsta-
nuwyjątkowego”,zarównowhistoryczno-prawnymrozumieniuFranciszka
Ryszki13,jakiwfilozoficznymrozumieniuGiorgioAgambena140Agambenowski
stanwyjątkowyzmieniasytuacjęprawawpaństwie,obowiązującydotądporządek
prawnyzostajebowiemzawieszony.Prawocałkowicieustępujetuarbitralnym
decyzjomsuwerena.Tonaichmocydochodzidoustanowienianierozróżnial-
nościprzemocyodprawa,stanwyjątkowyjestzaśfigurątejnierozróżnialności.
TrzeciaRzeszabyłapaństwempermanentnegostanuwyjątkowego,taksamo
jakprawemstanuwyjątkowegorządziłsięobózkoncentracyjny,którywedług
11Zob.tegoż,Dziennikosobistyihistoria0
12OformachzapisudoświadczeńgranicznychpisałemobszerniewksiążceDoświadczeniagra-
niczne.Studiaodwudziestowiecznychformachreprezentacji,WydawnictwoIBLPAN,Warszawa2009
(wyd.II2018).
13F
.Ryszka,Państwostanuwyjątkowego.RzeczosystemiepaństwaiprawaTrzeciejRzeszy,Zakład
Narodowyim.Ossolińskich,Wrocław1964.
14G0Agamben,Stanwyjątkowy,przeł.M.Surma-Gawłowska,KorporacjaHa!art,Kraków2008.
NależyzwrócićuwagęnaznakomiteposłowiepióraG.JankowiczaiP
.MościckiegoProjektHomo
Sacer,którestanowiksiążkęwksiążceijestniezastąpionymprzewodnikiempomyśliAgambena
(s.137–282).
