Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ODSTAROŻYTNOŚCIDOWYBUCHUWIELKIEJREWOLUCJIFRANCUSKIEJ
waimilitarna-Rzym.NapółnocyFilipIIMacedońskiniepostrzeżeniedla
Grekówzmilitaryzowałswepaństwoizorganizowałjedlacelówzaborczych,
podobniejakwhistoriinowożytnejsformowałosiępaństwopruskie,ciążące
odpółnocynadPolską.FilipMacedońskiposiadałcałykunsztpolitycznejgry,
wyzwolonejzewszystkichwięzówietykiprawa,kunszt,któryodtądstałsię
złowieszczymdorobkiemcałejpolitycznejhistoriiludzkości.Byłonniezrów-
nanymmężemstanuidyplomatą,któregoiwspółczesnośćniepotrzebowałaby
sięwstydzić.Byłgotów,gdytegowymagałchwilowyinteres,zawieraćsojusze
zwrogamiMacedonii,byjełamaćniebawem,stosowniedopotrzeby.Powo-
łującsięnaprzyjaźńzAteńczykami,zająłnaichrzeczbuntującąsiękolonię
Amfipolis,alejużnigdyniezwróciłjejAtenom.Potemzwiązałsięzprzeciw-
nikamiAten.WśrodkowejGrecjiżołnierzefokijscyzałożyliczystozbójecką
republikę,którazagarnęłaskarbyświątynidelfickiej.Wimięprzywrócenia
prawaiporządkuwystąpiłydowalkiznimiTeby,aleFilip,któryczyhałtylko
napretekstdowmieszaniasięwsprawyGrecji,uznałTebańczykówzaagre-
sorówiudzieliłpomocymilitarnejFokijczykom.Apóźniejzniszczyłiswych
niedawnychprzyjaciół,Fokijczyków.
Grecja,rozkładanapolitycznieispołecznieodwewnątrz,niezdolnadoprze-
ciwstawieniasiępotęgommilitarnymnazewnątrz,osłabionaswyminstynk-
temdemokracji,takwspaniałym,alenieodpornymwobecwszechstronnego
naciskumilitarnegojedynowładztwasąsiadów,jakozespółniepodległych,
zatomizowanychpaństw,upada.Leczkulturahelleńskapodbijaswychzwy-
cięzców.WrazzwiktoriamiAleksandraMacedońskiegohellenizmrozlewasię
ponajdalszezakątkicywilizowanegoświata.UlegajątymwpływomiSyria,
iMezopotamia;wTyrzeiwSydoniemówisięprawiewyłączniepogrecku.
Grekastajesiępowszechnymjęzykiemhandlowymiurzędowym,docierając-
wrazzodkryciemdrogiwodnejzBabilonudoIndii-ażpograniceHimalajów
iPamiru.
RównocześniezaśformujesięnaZachodzienowapotęgapaństwowaonie-
zwykłymzmyśleorganizacyjnymiinstynkciepaństwowym,jakiegodotychczas
nieznałświatstarożytny,którazamknietenokrescywilizacyjnyutworzeniem
największegoizwartegoimperiumświatowego,aktórejnaimię:Rzym.
Przedtemjednak,zarównozewzględunacałośćobrazu,jakteżizewzglę-
dówchronologicznych,wypadawspomniećjeszczeodwuinnychsamodziel-
nychośrodkachrozkwitugospodarczego:oEtruriiioKartaginie.
Etruskowie,którzypoczątkowozajmowalisiedzibynapółnocyPółwy-
spuApenińskiego,wokręgurzekiPad,apóźniejwToskanii,stanowilispo-
łeczeństwocałkowicieróżneodludówItaliiśrodkowej.Cywilizacjaichod
63
