Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Rozdział1.Państwa
Heywoodzkolei,dodającnoweelementy,określapaństwojakostowarzyszenie
polityczne,Hktórewokreślonychgranicachterytorialnychustanawiasuwerenne
prawoorazsprawujewładzępoprzezsystemtrwałychinstytucji.Instytucjetesą
wyraźniepubliczne,gdyżponosząodpowiedzialnośćzazbiorowąorganizacjężycia
społecznegoisąfinansowaneześrodkówpublicznych.Państwoobejmujezatemróżne
instytucjerządowe,alerównieżsądy,upaństwowionyprzemysł,systemubezpieczeń
społecznychitd.”.Przysługująmu,jakostowarzyszeniuterytorialnemu,Hkompeten-
cjezdefiniowanezuwzględnieniemterytoriumgeograficznegoiobejmującewszyst-
kieosobyżyjącewjegogranicach,bezwzględunato,czysąjegoobywatelami,czy
nie”.Państwo,podkreślaon,toHstowarzyszeniewłączające,obejmującewszelkie
instytucjesferypublicznejorazwszystkichczłonkówspołeczeństwa”,arządjestjego
częścią(Heywood2008,109–110).
Inaczej,choćniesprzecznie,określapaństwoMartinVanCreveld.Według
niegojestonokorporacjąposiadającąosobowośćprawnązokreślonymiprawami
iobowiązkami,zdolnądopodejmowaniaróżnegorodzajudziałań.Wodróżnieniuod
innychkorporacji,państwoudzielauprawnieńinnym,samozaśmożejeotrzymywać
jedynieodkorporacjitegosamegorodzaju.Tylkodlaniegozastrzeżonesąpewne
funkcje,zwaneatrybutamisuwerenności.Wreszcie,wykonujejeonoHnaterytorium
swejjurysdykcjiwsposóbwyłącznyiwszechogarniający”.Doprowadzającmyśldo
końca,pisze,żewcześniej,dopołowyXVIIw.,istniałyorganizacjepolityczne[gover-
nments],którejednakpaństwamiwprzyjętymprzezniegorozumieniuniebyły.
Teniesłychaniezróżnicowaneprzedpaństwowewspólnotypolitycznedzieli
naplemionabezwodzów,plemionajużzwodzami,miasta-państwaoróżnym
charakterzeiimperia,mocneorazsłabe(VanCreveld1999,1–2).
Ażdokońcafeudalizmubrakowało,zwyjątkiemmiast-państw,wyraźnego
rozdziałuHrządu”iHwłasności”(VanCreveld1999,23,53).Dlategotrudnooszaco-
waćkosztyutrzymaniatychprzednowożytnychwspólnotpolitycznych.Jeślichodziło
outrzymanieskromnejsiłyzbrojnejinielicznejbiurokracji,tobyłybyniezbytduże.
NiccolòMachiavelliwKsięciuwprowadziłnazwępaństwa[stato]wmiejsce
polis,civitas,respublicaczyregnum.JednakBodinjeszczew1576r.sięgnąłpotytuł
Delarépublique,aHobbesprawiestolatpóźniejpisałocivitaslubcommonwealth
(Bobbio1989,57–58).
Poszukającydefinicjipaństwakładlinacisknaśrodkilubnacele.
DogrupypierwszejnależyhistorykwojskowościMichaelHoward,historyk
CharlesTillyisocjologMichaelMann.Howardprzekonuje,żewogólepoczątki
EuropyzostałyHwykutenakowadlewojny”,awiększośćnarodów-państwpowstałych
przedpołowąXXw.zostałastworzonaprzezwojnęlubteżichgranicezostały
wykreślonedrogąwojnylubwewnętrznejprzemocy(1991,39–41).Tillypostrzega
państwajakoHorganizacjedzierżąceprzemoc”,któreHmająwyraźnepierwszeństwo
podpewnymiwzględaminadwszelkimiinnymiorganizacjamiwewnątrzznacznych
terytoriów”.Pokazujeon,jakHwojnauczyniłapaństwa,apaństwoczyniłowojny”
(1991,2,67–95).DlaMannapaństwojestHzróżnicowanymzestaweminstytucji
iludzisłużącychcentrum,którerościsobiewyłączneprawodookreślanejnormami
władzy,wspieranejprzezfizycznąprzemoc”(1986,37).
