Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PawełBiałynicki-Birula
subiektywizmu,któryzakładał,żerzeczywistość
pieniaterminówmyśleniapotocznego.Mimo
społecznastanowiwypadkowąprzekonańkon-
podejmowanychwysiłkównarzecztworzenia
stytuującychjąjednostek.Otwierałotodrogędo
wnaucehermetycznegojęzykaniejestwpeł-
relatywizmu.
nimożliwewyeliminowanietychinherentnych
Zpunktuwidzeniarefleksjinadnaturąwie-
związków.
dzyispołecznympoznaniemszczególnieintere-
Zaprezentowanyprzeglądewolucjipoglą-
sującewydająsiędokonaniafenomenologii,któ-
dówwzakresieludzkiegopoznaniapociągaza
razdecydowaniewystąpiłaprzeciwkotradycji
sobąważkiekonsekwencjezpunktuwidzenia
pozytywistycznej,koncentrującswojezaintere-
kategoryzacjiwiedzyspołecznej.Pokazuje,że
sowanienawiedzypotocznej,pozostającejdotąd
wbrewrozpowszechnionymodczuciompoza-
namarginesiesocjologii5.Zgodniezfundamen-
naukowesposobypoznaniamogąbyćtraktowa-
talnymtwierdzeniemjejprekursora(Edmunda
nejakorównoprawnejejźródła.Takwięcwpeł-
Husserla)naukihumanistycznedotycząsfe-
niuzasadnionejestrozważanietakichaspektów
ryludzkiejsubiektywnościwjejDświadomo-
wiedzyspołecznej,jaknp.moralność,wierze-
ściowymodniesieniudoświata”(Szacki2002,
nia,społecznerytuałyczysztuka.Odznaczając
s.482).Wsocjologiiniechodziwięcoświattaki,
sięokreślonązawartościąinformacyjnąoświe-
jakijestrzeczywiście,aleotaki,jakijawisięczy
cie,jednocześniebazująnazasadniczoodmien-
teżobowiązujewodbiorzeokreślonychludzi6.
nychodnaukiźródłachimetodachpoznania
Istotneznaczeniedlaposzerzeniarozumie-
(objawienie,przeżycieestetyczne,ekstaza,prze-
niazakresuwiedzyspołecznejmiałopodej-
kaz).Istotnymdopełnieniemichkatalogujest
ściewypracowaneprzezAlfredaSchütza,który
wiedzaokreślanamianempotocznej(praktycz-
wyeksponowałznaczenieczynnikówżyciaco-
nej),która,opartanacodziennymdoświadcze-
dziennego(potocznego).Podstawowemedium
niu,warunkujesprawnefunkcjonowaniejedno-
wprocesiekreacjiitransmisjiwiedzystanowiję-
stekwspołeczeństwie7.
zyk.Służynazywaniurzeczyizdarzeń,akażda
nazwajestDtypifikacjąigeneralizacją”odwołu-
jącąsiędodominującegowdanejgrupiesys-
3.Jednostkoweizbiorowe
temuistotności,któryuczyniłtęrzecznatyle
aspektywiedzyspołecznej
ważną,żeopatrujejąodrębnymterminem.Tym
samymdowiódł,żezachodzistałeiunctummię-
Możliwościczłowiekawzakresiepoznania,
dzymyśleniempotocznymanaukowym.Pojęcia
kreacjiiprzetwarzaniawiedzynieodłączniewią-
naukowesątworzonenabazieiwceluzastą-
żąsięzjegodychotomicznąnaturą:biologiczną
orazspołeczną.Jakogatunekbiologicznyczło-
5Punktwyjściafenomenologii(phainomenon–wjęzyku
wiekżyjewmniejlubbardziejścisłymzwiązku
greckim–to,cosięjawi)stanowiłpostulatbadaniaświata
zeswoimprzyrodniczymśrodowiskiem.Wynika
wsposóbwolnyodjakichkolwiekuprzednichteoriiczy
spekulacji.Zzałożeniawięcpoznaniemiałacechować
Dbezzałożeniowość”osiąganaprzeztzw.redukcjęfenome-
7Wiedzapotocznazapewniaorientacjęwzakresietypo-
nologiczną,oznaczającązawieszenie(epoché)przekonania
wychczynnościżyciowychbądźzawodowych,choćmoże
orealnymistnieniuzarównoświata,jakipoznającego
sięteżwiązaćzposiadaniemunikatowychkwalifikacji,
gopodmiotu.Polegałanabadaniuzjawiskowościświata
np.niezbędnychdowykonywaniaokreślonegozawodu
(fenomenów)przezczystą,pozbawionązałożeńświado-
czywytwarzaniaspecyficznychwyrobów.Znacznaczęść
mość.
wiedzypraktycznejjestnabywanadrogąpróbibłędów,
6JeszczedalejwswojejspołecznejontologiiposzedłAl-
stanowiącwyrazosobistegodoświadczenia.Zewzględu
fredSchütz(2006),którywykluczałmożliwośćistnienia
naograniczonemożliwościwerbalizacjiwznacznejczę-
rzeczywistości(społecznej)niezależnieodznaczeńnada-
ścimacharaktertzw.wiedzyukrytej(milczącej)(Polanyi
wanychjejprzezludzi.Socjologiazasadniczomadoczy-
1974).Zasadniczowiedzapotocznaprzejawiasię,czyteż
nieniazeznaczeniami,którebędącimmanentniezwiąza-
wyraża,wdziałaniu.Wuzupełnieniunależydodać,żenie
nezespołecznąrzeczywistością,wistociejąkonstytuują.
wkażdymprzypadkumusimiećstrictepraktycznezna-
Światspołecznyjestświatemintersubiektywnejkultury,
czenie:np.możewiązaćsięzindywidualnymizaintereso-
zgóryustrukturyzowanym,czyliwyposażonymwstruk-
waniamibądźsłużyćzaspokajaniupotrzebypoznawania
turęsensownościobowiązującążyjącychwnimludzi.
świata.
8
