Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podmiotowośćistruktura.Uwagiokoncepcjipodmiotowości,realizmiekrytycznym…
DMócpostąpićinaczej”totyle,cobyćzdolnymdo
–postrzeganiesiebiejakoźródładziałania.Ten
interwencjiwpływającejnaokreślonyproces,czy
ostatni,bardzoważnyelementodsyłanasdoin-
teżstanrzeczy,lubdopowstrzymaniasięodniej.
nejkoncepcji:tożsamości.Działającajednostka,
Bycieaktoremzakładazatemzdolnośćurucha-
żebybyćpodmiotem,musimiećpoczucietoż-
miania(…)zespołuczynnikówprzyczynowych
samości.Źródłemtożsamościjest–jakpowiada
wpływającychrównieżnauruchamianeprzezin-
Archer(2000a,2007)–refleksyjność,któradzia-
nych.Działaniezależyodzdolnościjednostkido
łaprzezDwewnętrznydialog”zużyciemjęzyka,
Dpowodowaniaróżnicy”wdotychczasowymsta-
nierzeczylubciąguzdarzeń.Jednostkaprzestaje
emocji,odczućiobrazów:
byćpodmiotemdziałającym,jeślitracitęzdolność,
(…)(refleksyjność’jestregularnymwykorzysta-
czyliniemożesprawowaćpewnegorodzajuwła-
niemzdolnościintelektualnej,wspólnejwszystkim
dzy(Giddens2003,s.53)1.
normalnymludziom,dorozważaniasiebiewod-
niesieniudoswoichkontekstów(społecznych)
Podmiotowość/sprawczośćoznaczawięcmoż-
iviceversa3(Archer2007,s.4).
liwośćdziałaniawinnysposób,niżmożnaby
oczekiwaćnapodstawieutartychreguł,wpły-
Tożsamośćjednostkiwynikazjejtrwałego
wówiwładzyinnych.Oznaczamożliwośćwy-
poczuciabyciasobą(self)ijestwynikiempod-
boru,czychcesięwpłynąćnazmianęstanu
danegorefleksjiiwewnętrznejkonwersacjido-
rzeczy,czyteżmożejąpowstrzymać.Oznacza
świadczeniazwiązanegozprzyrodą,społeczeń-
teżzdolnośćdotego,bywynikswojegowybo-
stwemipraktykąwłasnegodziałania(ibidem).
ruwcielićwżycie.Podmiotowośćzwiązanajest
Tożsamośćpochodzizprzeszłościpoddanejre-
zwładządokonywaniazmianywstosunkudo
fleksji,biegużyciajednostkimającejpoczucie
zastanejrzeczywistości.
ciągłościwłasnegoDja”.
Pojęciepodmiotowościnarzucaskojarze-
Zatempodmiotowość,opartanawolnejwo-
niezkoncepcjąwolnejwoli.JakpodkreślająNir
lijednostkidopełnionejmożliwościądziałania,
LipsmaniWalterGlannon(2013):
jestosadzonawjednostkowejtożsamościdającej
poczuciesprawstwa,przynależnościczynówiich
Wielufilozofówzgadzasię,żedoposiadaniawol-
nejwoliprzezosobękoniecznesątrzyogólnewa-
runki:1)alternatywnemożliwościwyboruidzia-
łania;2)zdolnośćdoreakcjinaprzesłankido
podjęciastosownegodziałaniai3)bycierzeczywi-
stymźródłemlubautoremswegodziałania2.
wynikówdostalekonstytuowanegowautore-
fleksjiDja”.
towościdooddziaływaniastrukturspołecznych.
RealizmArcherkażejejakcentować,żeto,co
odróżniateorięmorfogenezyodteoriistruktu-
Chwilidyskusjiwymagaodniesieniepodmio-
Odrazudostrzegamypodobieństwo:dostęp-
racji,toprzyznanieodrębnegostatusuontolo-
nośćwyboru,refleksyjnośćipoczuciesprawstwa
gicznegodziałającymjednostkomistrukturom
społecznym.Jednakzarazdodaje,żeproblemre-
1TłumaczenieSt.Amsterdamskiegotekstu,którywory-
lacjistrukturyipodmiotowościrozważazpozy-
ginalebrzminastępująco:DTobeableto’actotherwise’
cjianalitycznego,aniefilozoficznegodualizmu.
meansbeingabletointerveneintheworld,ortorefrain
fromsuchintervention,withtheelectofinfluencing
Dualizmtenjestanalitycznydlatego,żewyła-
aspecificprocessorstateofalairs.hispresumesthatto
nianiesięstrukturwynikazdziałaniajedno-
beanagentistobeabletodeploy(…)arangeofcausal
stek,aoddziaływaniestrukturmożliwejestjedy-
powers,includingthatofinfluencingthosedeployed
nieprzezdziałaniejednostek.Wrealistycznym
byothers.Actiondependsuponthecapabilityofthe
ujęciuwszystkiewłaściwościemergentne,awięc
individualto,makeadilerence’toapre-existingstateof
istrukturyspołeczne,sąrelacyjne.Strukturywy-
alairsorcourseofevents.Anagentceasestobesuchifhe
nikajązinterakcjidziałającychjednostek.
orshelosesthecapabilityto,makeadilerence’,thatis,to
exercisesomesortofpower”(Giddens1984,s.14–15).
Tym,cosprawia,żeanalitycznerozróżnieniejest
2DManyphilosophersagreethatthreegeneralconditions
możliwe,sądwieprostehipotezy:żestruktura
arenecessaryforapersontohavefreewill:1)alternati-
vepossibilitiesofchoiceandaction;2)responsivenessto
3D’Reflexivity’istheregularexerciseofthementalability,
reasonsforappropriateactions;and3)beingthegenuine
sharedbyallnormalpeople,toconsiderthemselvesinre-
sourceorauthorofone’sactions”.
lationtotheir(social)contextsandviceversa”.
19
