Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Zdaniawarunkowewedukacjiwczesnoszkolnej
25
Dopojęciazdaniawarunkowegoprzyjętegowpracyzaliczononietylko
powiedzeniawarunkowe34,zdaniawarunkowepytajneirozkazujące35,alerów-
nieżzdania,którychsyntaktykaniewskazujenaichwarunkowycharakter.
Opowiedzianosiętymsamymzaprzewagąanalizsemantycznychnadsyntak-
tycznymiwopisierolizdańwarunkowychformułowanychwedukacjiwczes-
noszkolnej.Wwynikuprzeprowadzonychanalizteoretycznychmogęnapisać,
pewnepodziałygramatycznezdańzłożonychzaproponowaneprzezgrama-
tykównieodpowiadająpotrzebomanalizdydaktycznych.Zastrzegam,nie
chodzitutajomerytorycznąocenętychpodziałów,aleozwrócenieuwagi,
rozwiązaniagramatyczneniezawsze,boprzecieżzależytoodcelubadań,
sprawdzająsięwopisachdokonywanychprzezdydaktyka.Wtymfragmencie
rozważańprzekażękilkapodstawowychinformacjisprawozdawczychnate-
matbudowyirodzajówzdańzłożonych,uwzględniającpodziałygramatyczne
ilogiczne.
Zdaniawarunkowenależądozdańzłożonych,czylitakich,wktórychskład
wchodziwięcejzdańpojedynczychlubichrównoważników36.Członemkonsty-
tutywnymzdaniaonajprostszejstrukturzejestorzeczenie,którewrazzpod-
miotemtworzągłównyzwiązekzdania37.Zewzględunastosunekzachodzący
międzyjegozdaniamiskładowymi,zdaniawarunkowenależądozdańzłożo-
nychpodrzędnie,wktórychmiędzyzdaniamizachodzitakistosunek,jakmię-
dzydwomaczłonamiwzdaniupojedynczym:jednojestnadrzędne,określane;
drugiepodrzędne,określające38.
Zdaniewarunkowezaliczanejestdowypowiedzeńpodrzędnychokolicz-
nikowych.Gramatycy(pozawymienionymipoprzedniowarunkowymi)wśród
tychzdańwymieniająjeszczetakierodzaje,jak:miejsca;czasu;sposobu;stop-
nia,miary;przyczyny;celu,przyzwolenia;skutku39.
Zdaniewarunkowepodrzędnewrazznadrzędnymnazywasięokresem
warunkowym;zdaniepodrzędnejestjegopoprzednikiem,nadrzędnenastępni-
kiem.Podwpływemgramatykiłacińskiejnajczęściejwyróżniasiętrzyrodzaje
okresuwarunkowego:1)rzeczywisty(modusrealis)1warunekjesttraktowa-
nyprzezmówiącegojakozgodnyzrzeczywistością;2)możliwy,hipotetyczny,
potencjalny(moduspotentialis)1warunekjesttraktowanyjakomożliwydo
34Przezpowiedzeniewarunkowerozumiemzdaniewsensielogicznym.
35Porazpierwszyzpropozycjąrozszerzeniapojęciazdaniawarunkowegospotkałam
sięuI.Dąmbskiejwcytowanymjużopracowaniu:Zsemantykizdańwarunkowych.„Przegląd
Filozoficzny”1938,rocznikXLI,z.III,s.243.
36Z.KLEMENSIEWICZ:Podstawowewiadomościzgramatykijęzykapolskiego.Warszawa
1962,s.117,132.
37U.M.żEGLEń:Wprowadzeniedo…,s.68.
38Z.KLEMENSIEWICZ:Podstawowewiadomości…,s.1331134.
39Zob.np.S.JODŁOWSKI:Podstawypolskiejskładni.Warszawa1976,s.1871192;P.BĄK:
Gramatykajęzykapolskiego.Zaryspopularny.Warszawa1984,s.4511455;J.STRUTYńSKI:Gra-
matykapolska.Kraków1998,s.3241328.