Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wprowadzenie
Wprowadzenie
Tematnierównościwsferzezdrowiajestcorazczęś-
podkoniecXIXwiekuklasywyższeEuropyZachodniej
ciejpodnoszonynaświeciejakojedenzważniejszych
uzyskałyprzewagęokoło20lat1.
problemówwdziedziniezdrowiapublicznego.Wpoli-
Teinformacjehistorycznenietylkodowodządłu-
tycespołecznejwspółczesnychspołeczeństwpojawiają
goletniegobrakurefleksjinadspołecznymzróżnicowa-
siępostulatyeliminowanialubprzynajmniejzmniejsza-
niemchorobowościiumieralności,aleteżpokazują,że
niaistniejącychróżnic,przedewszystkimtych,które
uprzywilejowanapozycjaspołecznaikorzystnewarunki
wynikajązespołecznychwarunkówżyciaiichpochod-
życianiesąwystarczającymkluczemdozdrowotności.
nych–awięcczynników,naktóremożnawpływaćije
Bezodpowiedniejznajomościczynnikówryzykachorób,
kształtować.Takiepodejściedonierównościwzdrowiu
świadomościzdrowotnejiwłaściwejorganizacjiżycia
mastosunkowokrótkąhistorię.Pierwszychdowodówna
społecznegoniemożnawpływaćnapoprawęstanuzdro-
istnieniezwiązkumiędzystatusemspołecznymazdro-
wiaspołeczeństw.Sytuacjatakajestdopewnegostopnia
wotnościądostarczylispołecznireformatorzy,filantropi
ciągleobecnawkrajachrozwijającychsię,szczególnie
iepidemiolodzyXIXwieku,opisującsferyubóstwa,
wnajuboższych,nieposiadającychzorganizowanych
któremunieodłącznietowarzyszyłychoroby,kalectwo,
systemówopiekizdrowotnej,któremogłybyobjąć
wszelkiegorodzajuinfekcjeiwysokaumieralność,
swymdziałaniemznaczneczęścipopulacji.Głównym
szczególniewśródkobietidzieci.Rozwijającysiękapi-
zagrożeniemdlazdrowiajestgłód,złewarunkisanitar-
talizmsprzyjałskupianiusięwszystkichtychproblemów
ne,analfabetyzm.Jeżeliwięcnierównościwzdrowiu
wmiastachprzemysłowych,wspecyficznychdzielnicach
płynąprzedewszystkimznierównościwarunkówżycia
nędzyiuwidaczniałzjawiskozwanedziśmarginalizacją
iopiekizdrowotnej,toróżnicemiędzykrajamirozwinię-
społeczną.Początkowoprzyczynwysokiejchorobowości
tymiarozwijającymisiędostarczająaktualnienajwięcej
iumieralnościdopatrywanosięwzłychwarunkachżycia
przykładówdystansówspołecznych,odpowiedzialnych
ipracy,wniskimpoziomiehigienyibrakuopiekizdro-
zaprzedwczesnąśmierćmilionówosób.Nierówności
wotnej.JednakjużRudolfVirchow,badającprzyczyny
zdrowiasąjednakproblememwystępującym–choć
epidemiiduruplamistegonaGórnymŚląsku,dostrzegał
zróżnymnasileniem–takżewkrajachrozwiniętychiza-
znaczenieniedostatecznejedukacji,brakudemokra-
możnych.Wstrukturachspołecznychwszystkichkrajów
cjiimożliwościwpływunapoprawęwłasnegożycia.
ispołeczeństwistniejąsystemyspołecznejstratyfikacji,
Wswoimraporciedlawładz,opublikowanymw1848
wktórychposzczególnejednostkimajązróżnicowane
roku,wskazałnasystemoweźródłanędzyigłoduleżą-
warunkiżyciaidostępdodóbristotnychdlazachowania
ceupodłożaepidemii:uciskmiejscowejludnościprzez
ipodtrzymaniazdrowia.
aparatpaństwowy,systemfeudalny,atakżeKościół.
Nakoniecznośćdziałańzmierzającychkuzmniej-
Ujęcieupatrującedeterminantzdrowiaichoroby
szeniunierównościwzdrowiuwskazująkonsekwen-
wspołecznychwarunkachżycia,aszczególniewczyn-
tnielicznedokumentyorganizacjimiędzynarodowych,
nikachmakrospołecznych,byłoówcześniebardzonowa-
azwłaszczaŚwiatowejOrganizacjiZdrowia.Określając
torskie.Dotychczasowekoncepcjetraktowałyzdrowie
istotęrównościwdostępiedozdrowia,ŚwiatowaOrga-
lubjegobrakjakoefektprzypadku,zrządzenialosu,
nizacjaZdrowia(WHO,1996)stwierdza:Equitymeans
wyrokówboskichlubteżjakowypadkowąkondycji
fairness.Equityinhealthmeansthatpeople’sneeds
itężyznyfizycznej–awięczjednejstronyczynników
guidethedistributionofopportunitiesforwell-being.…
fatalistycznych,azdrugiejbiologicznegowyposażenia
Thisimpliesthatallpeoplehaveanequalopportunity
jednostki.Takiepostrzeganiezdrowia–jakpokazują
todevelopandmaintaintheirhealth,throughfairand
analizyhistoryczne–byłopoczęściusprawiedliwione
justaccesstoresourcesforhealth.Takieujęcierówności
ówczesnymiwzoramiumieralności.Różnicewprzecięt-
zwracauwagęnastandardyetyczne,naktórychpowinna
nejdługościżyciamiędzywiekiemXVIaXVIIIniewy-
byćopartapolitykazdrowotnaijestotwartenaznoszenie
kazywaływiększychzróżnicowańzewzględunaczynni-
wszelkiegorodzajuróżnicuznanychzaniesprawiedliwe.
kispołeczne,wkażdymrazienatyle,nailehistorycysą
Mogąonewystępowaćmiędzykrajami,klasamispo-
wstanieocenićnapodstawiezachowanejdokumentacji.
łecznymi,grupamietnicznymi,młodszymiistarszymi
Przyczyniałsiędotegowznacznejmierzewspółczesny
generacjamiczypłciami.Wpraktycepolegatonapodej-
obrazchorób–śmierćzpowodudżumy,ospyczychole-
mowaniuprzezpolitykęzdrowotnątakichdecyzji,które
ry,awskutekbrakuantyseptykiśmierćdotykaławszyst-
niebędądyskryminowaćżadnychgrupspołecznych.
kichipraktyczniewkażdejchwilimogładosięgnąćkaż-
Monitorowanietychnierówności,wypracowanieod-
dego,niezależnieodjegopozycjispołecznej.Długość
powiednichrekomendacjiiocenaskutkówrealizowanej
życiaczłonkówrodówarystokratycznychnieróżniłasię
oddługościżyciapopulacjiogólnej.Wyraźneróżniceza-
1JohanssonS.R.,Medics,monarchandmortality–1600–
częłysiępojawiaćdopieropodkoniecXVIIIwieku,aby
–1800:originsoftheknowledgedrivenhealthtransitioninEu-
rope,http://ssrn.com/abstract=1661453.
tomIX,nr2/2011
3
