Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
Jużwepoceantycznejzwracanouwagę,iżniemoralnejest,gdyjednostkanie
spełniaswychpowinności,wynikającychzprzynależnościdowspólnoty,zwłaszcza
tychzwiązanychznaturalnymprawemponoszeniawspółodpowiedzialnościzajej
bezpieczeństwo,iżezamykasiętylkowswojejprzestrzenizawodowej,iosobistej,
okazującobojętnośćdlasprawpublicznych.Współdecydowaniewsprawachbez-
pieczeństwawsposóbdemokratyczny,czylizposzanowaniemprawawypowiedzi
uznawanozaformęutylitarnejpraktykizachowań,artykułowanejrangiwprzestrzeni
publicznejgwarantującejrównośćwzględemprzyjętychuregulowańzwiązanych
zfunkcjonowaniembytupaństwowego.
Codalejzdemokracją?
Trzonemdemokracjipozostajezatembudowaniejejwedługpodstawowego
przekonania,że:(1)głoskażdegoobywatelanależyuszanowaćbezwzględunajego
pochodzenie,światopoglądreligijny,uznawanekodyzachowańnienaruszających
normczywyglądzewnętrzny;(2)zszacunkiemnależyodnosićsiętakżedoninnych”
,
doprzeciwnikapolitycznego,równieżdonobcych”
,którzyniekonieczniemusząbyć
uważanizawrogów.Uznaćnależy,żeistniejeuniwersalnenminimummoralne”
(IsaiahBerlin)
5
.Wrogość,wykluczenie(forclusion)nicniedają,ważniejszejest
porozumienie.Narodowi,któryboisiękażdegopowiewupłynącegozzewnątrz,
każdegopostępu,obcegoprąduintelektualnego,grozimartwota,wyobcowaniesię
iuwiądnatlerodzajuludzkiegopatrzącegowprzyszłośćipostępującegowhar-
moniizprzeszłością.
JakpodkreśliłArystoteles:Żadnawładzaniepowinnatraktowaćobywatelijak
przedmioty,leczszanowaćichtak,jakszanujesiębliskichiprzyjaciół.Niebyłoby
pięknie,gdybyśsięstałpodejrzliwywobeckogoś,myśląc,żesięcisprzeciwia.Ipa-
miętaj,żetylkoludzieniewykształcenisądzą,żesprawiedliwośćpowinnapodążać
zawładzą.Twierdzę,żejestcałkieminaczej.Towładzapodążazasprawiedliwością
choćwieluludziposiadawładzę,sąonijednakodpychającymiciemiężycielamiinie
mawnichsprawiedliwości
6
.Czylikażdawładzamożebyćrozumianawsposób
naturalnyihistoryczny.Pierwotnerozumieniebywautożsamianezczasemzmien-
nym:wszystkosięzmienia,bypozostaćtymsamym(bysiępowtórzyć),wdrugim
ujęciunależybraćpoduwagęnierozwiązywalneantagonizmy,gdziehistoriajawi
sięjakowielkispołecznyniepokój,aniekiedykonfliktoznaczawyzwolenie(np.
rewolucjespołeczne,wojnyniepodległościowe).Stagirytaponadtozwracałuwagę
naskutkiabominacjispołecznej,czyliwyrażanegowstrętuiobrzydzeniawobec
ninnego”
.Takieprzesłaniekierowałdoswojegoucznia-AleksandraWielkiego,
któremumarzyłysięwielkiepodboje,abyposzedłzaradąHezjoda:czynićdobrze
jestzawszelepiej,niżczynićźle.Tynapewnozwyciężyszzłodobrem,nieuciekając
5I.Berlin,Pokrzywionedrzewoczłowieczeństwa,WydawnictwoPrószyńskiiS-ka,Warszawa2004,s.20.
6K.Leśniak,Arystoteles,WydawnictwoWiedzaPowszechna,Warszawa1975,s.201.
