Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
29
łoszawyolbrzymiazwodniczepokusystalinizmu,adychotomicznyoglądHerberta
nieoddajeskomplikowanejrzeczywistości.Jaknaironię,jegopryncypialneosądy
ujrzałyświatłodziennepodczasrozmowyzhistorykiemliteraturyJackiemTrzna-
dlem(ur.1930),któryjakomłodyczłowiekbyłentuzjastycznymstalinistąinaUni-
wersytecieWrocławskimrobiłcomógł,abyzakłócićwykładynidealistycznego”
profesoraliteratury,Kolbuszewskiego65.AlbonowyantykomunizmTrznadlajest
świeży,albosprawajestbardziejzłożona.Generalnie,niezależnieodkraju,na-
ukowcy,którzybylikomunistami,iktórzypóźniejutożsamilisięzopozycją,raczej
pomijajątelatamilczeniem,skąpoinformującotym,co,idlaczego,robili66.
Postawymłodszejgeneracjiintelektualistów,zwłaszczawCzechosłowacji,nie
sątaktrudnedowyjaśnienia.Szeregosobistości,którewsławiłysięwczasiePra-
skiejwiosny-JiřiPelikán,ČestmirCisař,ZdeněkMlynář,JiřiHájekiAlexander
Dubćekpozostawiłozapisswoichdoświadczeńzwczesnychlatpowojennych,kie-
dybylimłodymikomunistami.Jeszczebardziejprzekonującaiwzruszającajestau-
tobiografiamniejznanejpostaci,HedyMargolius-Kovály,utalentowanejtłumaczki
iwdowypoRudolfieMargolius,którybyłjednązofiarprocesuSlánskýego67.Jej
decyzjaowstąpieniudopartiibyłapodyktowanaczęściowoprzeznarodoweprze-
słanki-zdradąZachoduw1938rokuiwyzwoleniemzeWschoduw1945r.Niebez
znaczeniapozostawałoteżto,żekomuniściwydawalisięmiećmoralnąprzewagę
-wieluznich,jakKovályijejmąż,byłowięźniamiobozówkoncentracyjnych:
nzachowywalisięjakistotywyższegorodzaju.Ichidealizmidyscyplinapartyjna
dawałyimsiłęiwytrwałość,zktórymiresztaznasniemogłasięrównać”68.
WprzypadkupowojennychNiemiec,JeffereyHerfmówiopodzielonejpamię-
ci,odróżniającejzachodniąiwschodniączęśćkraju;dlaczeskiegopokolenia,które
dojrzewałopolityczniepo1945r.pamięćtakżepozostajepodzielona,aleprzeciw-
65J.Trznadel,Hańbadomowa…,s.9-38.
66
Zob.A.Schaff,Poranaspowiedź,Warszawa1993;J.Kott,StillAlive,NewHaeven1993;
V
.Knapp,Proměnyčasu,Praga1998;R.Havemann,WarumichStalinistwarinAntistalinistwurde,
Berlin1990;J.Kuczynski,„Einlinientreuer….”.WyjątkiemmiędzypamiętnikarzamijestKolman
(DieverirrteGeneration.Sohätenwirnichtlebensollen.EineBiographie,FrankfurtamMain,1979).
ZewzględunaswójczaspowstaniaksiązkaV
.Klemperera(SositzeichdennzwischenallenStühlen.
Tagebücher1950-1959,t.1-2,Berlin1999)pozwalananiezrównanywglądwmyślenieniemieckie-
gokomunistycznegointelektualisty.
67
Zob.taż,UnderaCruelStar.ALifeinPrague1941-1968,Cambridge1986.Zob.także:
J.Pelikán,EinFrühling,derniezuEndegeht.ErinerungeneinesPragerKommunisten,Frankfurtam
Main,1976;Č.Cisař,Člověkapolitik.Knihavzpom.nekaúvah,Praga1998;Z.Mlynář,Nightfrostin
Prague:TheEndofHumaneSocialism,tłum.najęzykangielskiP.Wilson,NowyJork1980;J.Hájek,
op.cit.;orazA.Dubćek,HopeDiesLast:TheAutobiographyofAlexanderDubček,tłum.J.Hochman,
NowyJork1993.
68
H.Margolius-Kovály,op.cit.,s.59.Relacjeoniezbytbohaterskimzachowaniukomunistów
wnazistowskichobozach,zob.M.Buber-Neumann,Milena:TheStoryofaRemarkableFrienship,
tłum.najęzykangielskiR.Manheim,NowyJork1988;DergesäuberteAntifaschismus.DieSEDund
dierotenKaposvonBuchenwald,red.L.Niethammer,Berlin1994.
