Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Zoologia.Różnorodnośćipokrewieństwazwierząt
równieżniektórebruzdnice.Uzaawansowanych
orzęskówpodbłonąkomórkowąuformowałsię
bardzozłożonysystemwzmocnieńzsiecimikro-
tubullubkurczliwychbiałekcytoszkieletu.Dzięki
temukomórkizachowująstałykształt.Pociągato
zasobątakieograniczenie,żeDpołykanie”cząstek
pokarmowychprzezwnicowującąsiębłonękomór-
kową(fagocytoza)możesięodbywaćtylkonaspe-
cjalniedotegoprzeznaczonejlejkowatejpowierzch-
nicytostomu.Takzresztąjestiuwiciowców.Pod
cytostomemorzęskówznajdujesiębardzozłożona
strukturazlicznychściśleuporządkowanychzespo-
łówmikrotubulułożonychrównoleglewcylinder
(kosz)zkurczliwymhelikoidalnymgrzebieniem
nazewnątrz(cytopharynx).Przekrzywiającesię
ukośnieczęścikoszaodpowiedniozmieniająjego
średnicę,umożliwiającaktywnepołykanienawet
dużychobiektów.
Orzęskisąnajwyżejuorganizowanąinajbar-
dziejzróżnicowanągrupąorganizmówjednoko-
mórkowych.Poszczególneorganellekomórkowe
osiągnęłyunichstopieńwyrafinowaniaanatomicz-
negoifunkcjonalnegoporównywalnyznarządami
zwierzątwielokomórkowych.Wszystkiepozostają
organizmamimikroskopowymi,zapewnezewzglę-
dunafizyczneograniczeniatransportuwobrębie
cytoplazmy.Bardzozłożonasystematykaorzęsków
opartajestgłównienaukładzierzęsekiichgrupo-
waniusięwzespołyfunkcjonalne.
Najbardziejpierwotniprzedstawicieletego
typupierwotniakówopróczcytostomumająliczne
podłużnerzędyrzęsektworzącychzłożoneukłady
poprzecznychzgrupowań,rozmieszczonychsze-
regowolubspiralnie.Ichcytostomznajdujesię
zboku,conadajekomórceasymetrięipowoduje,
żeporuszasięonaruchemśrubowymzcytosto-
memskierowanymfrontemdooporuwody.Wtrak-
cieewolucyjnegodoskonaleniaaparatugębowego
pęczkirzęsektworzyłyukładycorazbardziejzło-
żone,osiągająckulminacjęuorzęskówosiadłych,
którychżyciezależyodskutecznościdziałaniatego
aparatunapędzającegopokarmzprądem
10
m
m
wody(np.Stentor).Innewykorzystują
pęczkirzęsekdokroczeniapopodłożu
(Stylonychia).Sąteżorzęskidrapieżne,
którychcytostomrozrósłsięiprzemie-
ściłnaprzednikranieckomórki,nasku-
tekczegozyskałaonasymetriępromie-
nistą(Didinium).Inneorzęski(Suctoria)
chwytająofiaryswegorodzajuczułkami
napodobieństwostułbi.
Łuskikomórkowewi-
ciowcaChilodictyonze
Ogromneznaczenieekologiczne
skałprekambruliczą-
mająorzęskiprzystosowanedożycia
cych0,7mldlat-zna-
wtreścijelitowejzwierzątroślinożernych.
czniewiększeniżłuski
dzisiejszychwiciowców
Wieluroślinożercówmożebowiemprzy-
swajaćcelulozędopieropojejrozkładziewpro-
cesiefermentacjibeztlenowejprowadzonejprzez
mikroorganizmy.Produktemfermentacjisązwiązki
krótkołańcuchowe.Środowiskożyciasymbiontów
jelitowychjestubogiewtlen.Wwynikudoboruna-
turalnegouniektórychorzęskówdoszłodozmiany
funkcjimitochondriów,prowadzącychzregułypro-
cesyoddychaniatlenowego,iprzekształceniaich
whydrogenosomy,którebeztlenowowytwarzają
wodórwykorzystywanynastępnieprzezbakterie
metanogenne.Właśniedlategoprzeżuwaczenależą
dogłównychproducentówmetanuwprzyrodzie.
Chlorofilc(ostosunkowomałejcząsteczcepo-
zbawionejfitylu),którybyćmożeporazpierwszy
pojawiłsięwobrębieCryptophyta,upowszechnił
sięwwielugałęziachewolucyjnychwiciowców.
Kolejnąznichzapoczątkowałyprawdopodobnie
przedsetkamimilionówlatorganizmypodobne
dodzisiejszychzłotowiciowców.
Złotepierwotniaki
Złotowiciowce(klasaChrysophyceae,nazywane
teżStramenopileszewzględunazłożonąbudowę
mastigonem)wpewnymsensiepowtórzyłydrogę
ewolucyjnązielenic:oddrobnychjednokomórkow-
cówpokrytychłuskamipoogromneplechymor-
skichbrunatnic.Wichchloroplastach,mimood-
miennościbarwnikówfotosyntetycznych,występują
takżetylkodwiebłony.Trójczęściowewłoskowate
łuski(mastigonemy)przedniejwicimająplemniki
izoosporyplechowychbrunatnic(typPhaeophy-
ta).Pozwoliłotonarozpoznanieichpokrewieństw.
Zezłotowiciowcówpowstałyteżpozbawione
chloroplastówformyameboidalne(Labyrinthula)
iDgrzyby”(Saprolegnia).Potwierdzajątopodobień-
stwamolekularne,przyczymnaliściekrewniaków
znajdująsięrównieżpasożytniczewielowiciowe
pierwotniakiOpalina.
Występowaniełusekbyłozapewnecechą
wspólnegoprzodkawszystkichdzisiejszychzłoto-
wiciowcówizielenic.Znalezionojewkrzemieniach
powstałychprzedprawie700mlnlat.Organiczna
osnowałusekzłotowiciowcówmożepodlegaćmine-
ralizacjianalogiczniejakukokkolitów,naprzykład
uSynurałuskisąkrzemionkowe.Złotowiciowce
zrzęduDictyochales(inaczejSilicoflagellata)wy-
twarzająkrzemionkowyszkieletwewnątrzkomór-
ki.Najważniejsząekologiczniegrupąpokrewnych
złotowiciowcomjednokomórkowychorganizmów
fotosyntetyzującychzkrzemionkowymszkieletem
sąokrzemki.
Śladempowiązańewolucyjnychokrzemek
(klasaDiatomae)sąichstadiawiciowepokryte
łuskami.Majązłożonemastigonemy-jakzłoto-
