Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tyP:Stawonogi—arthroPoda
CzesławBłaszak
Diagnoza
Zgrubiałakutykulatworzyblaszkijskleryty,
któreniekiedymogąulegaćzwapnieniu.Skleryty
Segmentowanezwierzętapierwoustepokryteoskór-
wzależnościodmiejscawystępowaniamożnapo-
kiemchitynowym(kutykulą);ruchliwośćsegmen-
dzielićnasklerytygrzbietowejtergity,brzusznej
tówiczłonowanychodnóżyzapewnionaprzezpołą-
sternityibocznejpleuryty.Sklerytymogąbyćze
czeniastawowe.
sobąruchomopołączonelubmogąsięzrastaćdając
rozległetarczeszkieletowe.Związanetojestztag-
matyzacjąciała,czylitworzeniemtagmjbędących
Morfologiafunkcjonalna
poszczególnymiodcinkamiciała.Najważniejszym
procesemwtagmatyzacjibyłacefalizacjapołączona
zwytworzeniemodnóżygębowych.Dotychczasowe
Najbogatszywgatunkitypświatazwierzęcego(po-
odnóżakroczneobsługującotwórgębowystałysię
nad1,3mlngatunków).Sątozwierzętasegmento-
narządamichwytnymiirozcierającymipokarm
waneodwubocznejsymetriizczłonowanymimeta-
(mandibulaeimaxillae).Głowazaopatrzonajest
merycznieułożonymiodnóżami.Segmentacjatych
wróżnąliczbęprzydatków.Skorupiakimajądwie
zwierzątmacharaktermetameriiheteronomicz-
paryczułków(IparajantennulaeiIIparajanten-
nejuwarunkowanejsilnymrozwojemszkieletuze-
nae)oraztrzyparynarządówgębowych:żuwaczki
wnętrznegotworzącegogrubykutykularnyoskórek
(mandibulae),szczękiIpary(maxillaeI,maxillulae),
chitynowy(ryc.1).
szczękiIIpary(maxillaeII,maxillae).Owadyinie-
Wielowarstwowakutykulabędącawytworemhi-
którewije(drobnonogijSymphylaiparecznikij
podermalnegonabłonkaskładasięzkilkuwarstw.
Chilopoda)mająparęczułkówitrzyparynarządów
Warstwązewnętrznąjestbiałkowo-lipidowaepi-
gębowych(żuwaczki,szczękiiwargadolnabędąca
kutykula,podktórąleżygrubawarstwabiałko-
homologiemIIparyszczękskorupiaków).Natomiast
wo-chitynowajprokutykula,którasiędzielina
pozostałewije:skąponogi(Pauropoda)ikrocionogi
egzokutykulęleżącąbezpośredniopodepikutykulą
(Diplopoda)tworzągrupęDignatha,mającoprócz
iendokutykulę,któraulegasklerotyzacjidająctwar-
czułkówtylkodwieparyprzydatkówgębowych(żu-
dypancerz.Wendokutykulimożeodkładaćsięwę-
waczkiiszczęki).
glanwapnia(mineralizacjakutykuli),aprzykładem
WpodtypieCheliceromorphabrakwykształconej
sąniektóreskorupiaki.Niekiedypomiędzyegzo-
głowy,aprzydatkamimającymipołożenieprzedgę-
iendokutykuląleżywarstwamezokutykuli.
bowesątylkochelicery.Cheliceromorphaniemają
Niektórestawonogibroniącsięprzedutratąwody
narządówgębowych,stądniekiedystawonogidzie-
wytwarzająbardzocharakterystycznąwarstwęj
liłosięnaAmandibulata(pozbawionewłaściwych
cerotegument.Cerotegumentpołożonyjestnaepi-
narządówgębowych)iMandibulata(znarządami
kutykuliiutworzonyprzezdwiewarstwy:warstwę
gębowymi),doktórychnależąskorupiakiitchaw-
woskowąinajbardziejzewnętrznącementową,która
kodyszne.WzwiązkuzbrakiemuCheliceromorpha
możetworzyćornamentacje.Występujeuroztoczy
tagmygłowowejwykształciłsięinnypodziałciała.
zkohortymechowców(Oribatida)iuniektórych
Wyróżniasięunichdwiegłównetagmy:prosomę
krocionogów(ryc.2).
iopistosomę(ryc.3).Prosomazregułyobejmuje
