Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stronnictwakoncyliarnego,którenamiętniezwalczałostronnic-
twokurialnewkościele,tj.papieskie.
Anachronizmwtłumaczeniuhistoriijesttaksamonie-
bezpiecznyjakanachronizmwpublicystycepolitycznej.Oto
w1945roku,gdyAmerykauznałarządBieruta,uznaliśmytoza
klęskędlaniezależnościPolski.Gdybyjednakteraz,wroku1950,
AmerykazerwałastosunkidyplomatycznezBierutem,byłabyto
znowużnowaPolskiklęska,gdyżczyniłobytozesprawypolskiej
wewnętrznąsprawęrosyjską.
Podobnie,jakanachronistycznegosposobumyślenia,należy
sięwystrzegaćinnegoschorzeniabadańhistorycznych,scho-
rzenia,któregoobjawemjestliryzacjadziejów.Otoopisywałem
wswojejksiążceoDostojewskimwspaniałąmowę,którąDosto-
jewskiwygłosiłzokazjiodsłonięciapomnikaPuszkinawMo-
skwiew1880roku.DostojewskimówiłoideologiiPuszkina.Cała
Rosjazawyłazzachwytu,całaRosjaprzyznałamurację.Ajednak
to,coDostojewskimówiłoPuszkinie,niebyłowogólepodobne
doideologiiPuszkina,byłytowłasneDostojewskiegoprzeko-
naniaiwogóleideologiaokilkadziesiątlatodśmierciPuszkina
późniejsza.
Słowianofilepolscyirosyjscy,gdywpierwszejpołowie
XIXwiekuzaczęlisięzachwycaćświatemsłowiańskim,za-
częlipierwotnymSłowianomprzypisywaćtewszystkiecechy
ustrojowe,społeczneimoralne,którebyłynaiwnymiideałami
tejżepierwszejpołowyXIXwieku.Zczytaniasłowianofilskich
artykułówrosyjskichdowiadujemysię,żepierwotniSłowianie
mielicośwrodzajuustrojureprezentacyjno-parlamentarnego,
przypominającegokonstytucjęangielską.ZpismLelewelado-
wiadujemysię,żewśródpierwotnychSłowianpanowałogmino-
władztwo.Innisłowianofile,zwolennicyutopijnegosocjalizmu,
teoriiFouriera,„falansterów”,uważalizapewnik,żewspólnota
gospodarczajestcechąprasłowiańskąiarcysłowiańską.Rodzina
państwaAksakowów,którawoboziesłowianofilirosyjskichode-
12
