Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
(kryteriumsubiektywne),ograniczająceczynnośćofiary(kryteriumobiek-
tywne)iocenianejakoantynormatywne,natomiastagresorjestniepro-
wokowany,przytymjegostatusnieusprawiedliwiategotypudziałania
(Skórny1989,ZakrzewskiM.1986).
Wstępnerozważaniaorazzawartewliteraturzeprzedmiotu,zobrazo-
waneprzykładamidefinicje,przedstawiająagresjęczyagresywnośćjako
zjawiskaniejednolite,będąceefektemdziałaniaróżnorodnychagresogen-
nychbodźców,aprzejawiającesięwwieluzróżnicowanychformachiro-
dzajach.Sąwięconeheterogenicznezarównowaspekciemanifestacji,jak
iregulacjipsychologicznej(Frączek1986,Zimbardo,Ruch1988).
1.1.1.Wybranekryteriaklasyfikowaniazachowańagresywnych
Przydefiniowaniuagresjiniezbędnejestwyodrębnieniekryteriów
umożliwiającychzaliczeniekonkretnegozachowaniadoklasyzachowań
agresywnych.Wyróżniasięwięcnastępującekryteria:
1.Występowaniekomponentyemocjonalnejwzachowaniu,np.nie-
chęć,złość,gniew(Buss1961,Feshbach1970,1971).
2.Intencjonalnośćczynieniaszkody,kierowaniesięmotywemczynie-
niazła,wyrządzeniakrzywdyprzedmiotowidziałań(Dollard,Doob,Mil-
ler,Mowrer,Sears1939,Frączek1973,Ranschburg1980,Tedeschi,Smith,
Brown1974,Wójcik1977).
3.Spowodowaniekonkretnychkonsekwencjizachowań,np.efektdzia-
łaniawpostacizadaniacierpienia(Frączek1975a,1986,Kosewski1972,
1977,Wójcik1977,ZakrzewskiM.1986),
4.Modyfikującywpływkontekstuspołecznegozachowań,np.związa-
negozpełnionąroląspołeczną,statusemspołecznym,realizowanymza-
daniem,miejscemwhierarchiiwładzyczyspołecznymikonsekwencjami
perspektywicznyminauczyciel,stomatologitp.(Frączek1973,Wójcik
1977).
Niezawszerozpatrywanesąwymienionekryteriaagresjiłącznie,
przeważnieakcentowanesąjedyniewybraneaspekty.Opierającsiętylko
nakryteriumemocjonalnymagresji,możnaprzedstawićtozjawiskojako
„celsamwsobie"(agresjapopędowa),coutożsamianejestzreakcjami,
którymtowarzyszyszeregzmianfizjologicznychświadczącychopobu-
dzeniuemocjonalnym,np.przyśpieszenieakcjiserca,wzrostpotliwości
skóryitd.(Feshbach1970,1971).Wyróżniasiętakżeagresjęspontaniczną
(Reykowski1977),„gorącą",określanąrównieżjakosamoistna,przejawia-
nawpostacizłośliwego,napastliwegodrażnieniainnych,asatysfakcja