Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MIASTAIWIOSKI
WorganizacjiprzestrzennejChinmożnawyróżnićdwiepodstawowejednostki:miasto,zazwyczaj
otoczonemurem,stanowiącecentrumadministracyjneihandlowe,orazwioskęzdomostwami
wieśniaków,gdziemieszkałaogromnawiększośćspołeczeństwa.
WdrugiejpołowieIItysiącleciap.n.e.dynastiaShangzbudowaławażneośrodkimiejskie.Naterenie
obecnegoZhengzhouodnalezionow1950rokuśladymiastaotoczonegomurami,rozciągającegosię
nadługości2kilometrówzpółnocynapołudniei1,7kilometrazewschodunazachód.Murzrobiono
zziemiubitejwkesonach.Pośledniejszezabudowania,usytuowanewokółmiasta,tworzyłyrodzaj
przedmieść.Siedzibymieszkalnestawianoalbowprostnaziemi,alboponiżejpoziomugruntu.Mieściłosię
tucentrumadministracyjneihandlowe,gromadzącewielurzemieślników.Udałosięzidentyfikować
pozostałościpiecówgarncarskich,odlewnibrązuorazwarsztatówobróbkikościinefrytu.
NajważniejszymmiastemwepoceShangbyłAnyang,gdzieprowadzonowykopaliskawlatach1928-
1937.WłaściwastolicamieściłasięwXiaotunie.Okalałyjąwioskioraznekropoliakrólewskanapółnocy,
wXibeigangu.Wpółnocnejczęścimiastastałopiętnaścieprostokątnychbudynków,usytuowanychnaosi
północ-południelubwschód-zachód,będącychprawdopodobniepomieszczeniamimieszkalnymi.
Wcentrumznajdowałysięzabudowaniawzniesionenaplatformiezubitejziemi,grobyorazcoś,
couznanozapodstawęołtarza–zpewnościąbyłotomiejscekultuprzodków.Nakrańcupołudniowo-
zachodnimmieściłasiędzielnicakultureligijnego–zołtarzemdoskładaniaofiar.Wjednymzbudynków
odkrytofundamentwykonanyzbali,coumożliwiłorekonstrukcjęcałegoobiektu:pomieszczeniemiało
24metrydługości,8metrówszerokościi6wysokości.Dachbyłsłomiany.Wejścieprawdopodobnie
znajdowałosięzboku.Nawierzchplatformyprowadziłystopnie.Wjedenastugrobowcachnekropolii
pochowanowładców,którzyrządziliwlatach1433-1191p.n.e.Miastostanowiłosiedzibęwładzy
królewskiejicentrumreligijne–wtamtejepoceobietefunkcjebyłynierozłączne.Innefunkcje,
naprzykładośrodkarzemieślniczego,wynikałyjedynieztychpierwszych:wystawnośćżyciareligijnego
ikrólewskiegosprawiała,żeniezbędnestałysięliczneodlewniebrązu,pracowniewyrobówznefrytu
ikości,piecegarncarskieoraztowszystko,copotrzebnebyłodożyciawośrodkumiejskim.
ZadynastiiShangmiastazakładanonaNizinieŚrodkowochińskiej.Zarządównastępnejdynastii,Zhou,
wItysiącleciup.n.e.procesurbanizacyjnyrozszerzyłsięnacałeChinypółnocne,oddolinyrzekiWei
poobecnąprowincjęShandong.Każdypanfeudalnybudowałwłasnemiasto,skądrządziłpodległą
muokolicą.Takpowstałahierarchiamiast,odpowiadającaszczeblomhierarchiifeudalnej.Tylko
feudałowiemieliprawobudowaniamiastaotoczonegomurem,odichrangizależałajegopowierzchnia.
Miastostanowiłosiedzibępana–jegopałacmieściłsięwsamymcentrum–izarazemośrodek
administracyjny,wojskowyorazrzemieślniczy,wytwarzającyluksusoweprzedmiotyzbrązu,laki,nefrytu,
atakżereligijny:obokpałacuwznosiłasięświątyniaprzodków,jakożepochodzenieuprawomocniało
władzę.Wkażdymmieścieznajdowałsięponadtoołtarznaodkrytymterenie,poświęconybóstwuziemi
(she).
Wierzonobowiem,żeosłonięciebóstwaziemipociągazasobąwygaśnięcieprawasenioratu
iupadekmiasta.
Wmiaręjakdynastiasłabła,awielcypanowiefeudalnistawalisięniezależni,miastazyskiwały
naznaczeniu.Niektórerozciągałysięnaobszarzekilkunastukilometrówkwadratowych.Murynadal
wznoszonozubitejziemi.Corazwiększegoznaczenianabierałafunkcjahandlowamiast,któresłużyłyjako
ośrodkitargowecałejokolicy.Zczasem,kiedywielcyfeudałowieposzerzalisweterytoriakosztemziem
barbarzyńcówlubterenówsąsiednichksięstw,zaczęlizakładaćtammiastazarządzaneprzezurzędników
pozostającychpodichbezpośredniąkontrolą.Stopniowoośrodkimiejskieprzestawałybyćsiedzibamipana
feudalnego,azarazemcentramireligijnymiisenioralnymi,istawałysięwyłączniecentrami
administracyjnymiihandlowymi.ProcestendokonałsięwcałychChinachpozjednoczeniucesarstwa
wroku221p.n.e.
Donajwiększychmiastpełniącychfunkcjęstoliccesarstwachińskiegonależały:Chang’an,Luoyang,
Kaifeng,Hangzhou,PekiniNankin.
Najciekawszymznich,nietylkodlatego,żeposłużyłozawzórinnymwielkimmiastomchińskim,atakże
japońskim,jakNaraczyKioto,byłChang’an(obecnieXi’an)zokresudynastiiTang.Zbudowanogowedług
starannieopracowanegoplanu,jakwspółczesnySingapurczyBrazylię.Zlokalizowanywdzielnicy
północnejzespółpałacowy
(gong)
składałsięztrzechczęści:centralnej,przeznaczonejnaaudiencje
cesarskieiceremonie,zachodniej,gdziemieściłysięapartamentyprywatnecesarzaijegodworu,oraz
wschodniej,zamieszkiwanejprzeznastępcętronu.NapoczątkupanowaniadynastiiTangzespółpałacowy
powiększonoopółnocno-wschodnianeks,nazywanyDaming.PonadtocesarzXuanzong(713-756),kiedy
jeszczebyłnastępcątronu,kazałwybudowaćwzdłużwschodniegoodcinkamurówswójosobistypałac,
Xingqing.Przezterenymiastacesarskiego(
huangeheng
),rozciągającesięnapołudnieodpałacu,biegło
siedemuliczpółnocynapołudnieorazpięćulicwzdłużosiwschód-zachód.Tammieściłysięsiedziby
wszystkichinstytucjipaństwowychorazcesarskiewarsztatyrzemieślnicze.
Właściwemiasto,zamieszkaneprzezzwykłąludność,składałosięzprostokątnychdzielnic
(fang),
osobnoogrodzonych,zbramamizamykanyminanoc,poprzecinanychkrzyżującymisiępodkątem
prostymalejami:jedenastomanaosipółnoc-południeiczternastomanaosiwschód-zachód.Wielkaaleja
prowadzącaodpołudniowejbramypałacucesarskiegodzieliłamiastonapółibiegłaażdopołudniowej
bramymiejskiej.Częśćzachodniąiwschodniązajmowałytargowiskawrazzkarawanserajami,gdzie
stacjonowalikupcy,cudzoziemscypodróżnicyiosobyprzybyłewinteresachzinnychprowincji.Chanka
wistociestanowiłośrodekkosmopolityczny.Stykalisiętamludzieróżnychnacji,kulturireligii,nie
