Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
WiekXXI,nazywanywiekiemspołeczeństwawiedzy,społeczeństwainformacyjnegowsposóbszczególnyuwypuklato,cojest
niezbędne,abytospołeczeństwopowstało,cojestpotrzebneabydobrzesięrozwijało,jakiepriorytetypowinnybyćnakreślone
napoziomienarodowym,abymożnabyłourzeczywistnićplanyztymzwiązane.Tepriorytetyzawierającesięwtypieotoczeniawokół
instytucjibudującychtospołeczeństwo,m.in.wkulturzenarodowej,wydająsiębyćpodstawowe.Wszakodzestawuwartościskładających
sięnakulturęnarodową,awięcstosunkudowiedzy,nauki,systemukształceniaatakżeodbibliotekiośrodkówinformacji,będących
źródłemipośrednikiemwdocieraniudoinformacjiiwiedzy,będziezależało,czywszyscyobywatelebędąwpełni,inamiaręswoich
możliwości,korzystaliztego,coobiecujespołeczeństwoinformacyjne.
Społeczeństwoinformacyjne,zeswoimiwręcznieograniczonymizasobamiinformacji,którekażdegodniasąposzerzaneokolejnedane,
niemacharakterustatycznegoleczdynamiczny.Jestciągłązmianą,tworzącąrealiarynkuigospodarki.Sukceswprowadzeniubiznesu,
czykażdegoinnegoprzedsięwzięcia,poleganadostosowywaniusiędozmianyijejwyprzedzaniu[1].Jednocześnieprzeobrażenia
cywilizacyjne,naukowe,kulturalneitechniczne,powstawanienowychtechnologiikomunikacyjnychwywołujązmianywotoczeniu
informacyjnymioznaczającorazwiększywpływnażycieludziwkażdymobszarzeichegzystencji.Wchwiliobecnejtrudnowyobrazić
sobiedziedzinężyciabezdostępudosiecikomputerowych[2].
Takżewbibliotekarstwieniesposóbniedostrzecułatwieńzaistniałychwwynikuichwdrożeń,zwłaszcza,żeinformacjaiwiedzawXXI
w.zyskująpozycjębogactwastrategicznego,podobniejakenergia,zasobynaturalneiorganizacjaprodukcjiwprzypadkuspołeczeństwa
przemysłowego[3],aszerokidostępdonichjestrównoznacznyzposiadaniemwładzy.Stanowiąrównieżistotnyczynnikrozwoju
kulturalnegoispołecznego[4].Usprawnienieprocesutworzenia,przetwarzaniaiprzepływuinformacjijestnajważniejszymwyznacznikiem
rozwojuglobalnegospołeczeństwa[5].
Tymsamymwykształcenieikompetencje,wtymtakżekompetencjeinformacyjne,ludzistająsienajważniejszymiwartościami
współczesnejcywilizacjiinformacyjnej[6].Brakiwtymzakresiewpływająnawykluczeniezespołeczeństwai,jakzauważaHanna
Batorowska,przypisaniedogrupykonsumptariatu(proletariatuinformacyjnego)nienadążającegozarozwojemwspółczesnychtechnologii
informacyjno-komunikacyjnych,zadrugiejstronymogąpojawićsięinnegrupy–np.digitariat(którymisąwykwalifikowanispecjaliści
zzakresutechnikinformacyjnych)lubcogitariat(osobysprawniekorzystająceztechnologiiinformacyjno-komunikacyjnych)będące
grupamispołecznieuprzywilejowanymi[7].
Jednymzesposobówprzeciwdziałaniawykluczeniuistworzeniuwarunkówdopełnegouczestnictwawspołeczeństwie
wiedzy/informacyjnymjestwyposażanieobywateli,jużodnajmłodszychlat,wumiejętnościwyszukiwania,gromadzenia,selekcjiianalizy
informacji,sprawnegokorzystaniazbogactwazasobówinformacyjnychznajdującychsięwbibliotekach,ośrodkachinformacjiczy
udostępnianychprzezróżnegorodzajumedia.
Podkreślasię,żewewspółczesnymświeciegwałtownychzmiantechnologicznychznaczenietychumiejętności,kompetencji
informacyjnych,nieustanniewzrastaijestniepodważalne.
Kompetencjeinformacyjne,określaneteżjako
informationliteracy
,sięgająceswojągeneząlat70.XXwieku,uznawanesąobecnie
zajednązkluczowychumiejętnościXXIwieku.Oznaczajązestawumiejętnościzwiązanychzezdobywanieminformacji,wiedzęotym,jak
rozpoznaćpotrzebyinformacyjne,jakznaleźćinformację,jakjązlokalizować,oceniaćiefektywniewykorzystać[8].Umiejętnościtemają
mocneoparciewsprawnościposługiwaniasiejęzykiem,rozumieniutekstu,odbiorzekultury,biegłościwużytkowaniukomputera
itechnologiiinformacyjnych[9].Ważnymaspektemkompetencjiinformacyjnychjestsamodzielneuczeniesięiwspieranieprocesów
samokształceniowych,któresąpodstawąkształceniaustawicznego,uktóregoźródełznajdujesięrozumienieświata,kierowaniesobą
iuczeniesięprzezcałeżycie[10].Tenaspektsamokształceniajestwspólnydlawszystkichdyscyplin,środowiskkształceniaiwszystkich
poziomówedukacji[11].
Wliteraturzeprzedmiotupodkreślasię,żepracownicysłabowyszkoleniwzakresiekompetencjiinformacyjnychobniżająproduktywność
firmyijakośćproduktów,copowodujewymiernestratymaterialne.Tymsamymosiąganieprzezfirmęsukcesujestuzależnione
odzatrudnianiaosóbbędących
informationliterate
[12].
Informationliteracy
dotyczywięc,zarównostudiowania,pracyzawodowej,jak
iżyciacodziennego.[13]
Rozumiejącznaczeniekompetencjiinformacyjnychdlawspółczesnegoczłowiekaiidentyfikujączakresniezbędnychumiejętności,warto
zwrócićuwagęnaproblemy,którewkształceniukompetencjiinformacyjnychpowinnybyćuwzględnione.Jednymznichjestumiejętność
dotarciadoinformacjiorazporadzeniasobiezjejnadmiarem,coRyszardTadeusiewiczokreślamianem
smoguinformacyjnego
.
Smog
informacyjny
tozłożonyzespółproblemówizjawisk,związanychzeznacznymnadmiaremliczbyźródełinformacji,orazpołączony
zwysoceproblematycznąwartościąwiadomościzawartychwznacznejczęścitychźródeł[14].
Innymjestbrakkrytycyzmuwodbiorzeinformacjiinieumiejętnośćichselekcji.Wliteraturzemówisięwręcz,żewspółczesne„medialne
pokolenia”narażonesąnaSyndromBrakuOdpornościnaInformacje–specyficznąformękulturowegoAIDS(Anti-InformationDeficiency
Syndrome),któregozaistnieniejestpodstawą
technopolu
,pojęciawprowadzonegodoliteraturyprzezamerykańskiegoteoretyka
komunikacjispołecznej,NeilaPostmana[15].
Wartotakże,zaczynającoduczniów,wwiększymstopniuakcentowaćzagrożeniazwiązaneznowymitechnologiamiiskutkiuboczne
życiaonline.Należyzwracaćuwagęnawzajemnerelacjemiędzyludźmiinowymitechnologiamiinp.naproblemystanuchronicznej
dekoncentracji,permanentnegorozproszenia(ang.
continouspartialattention
)wynikająceznieustannegodialoguzrzeczywistością
wirtualną,cowkrótcemożewymagaćszerokichkompetencjizróżnychobszarówwiedzy,aodnoszącychsiędoświadomegoiracjonalnego
postępowaniawtymzakresie[16].
Wśródcechspołeczeństwainformacyjnego,naktórenależyuczulićczłonkówspołeczeństwainformacyjnegozwracasięrównieżuwagę
nate,któreimplikująwnimzjawiskapatologiczne.DonichH.Batorowskazaliczadominacjęklasynetokratówidigitariatu,wykluczenie
społecznegrupnieposiadającychdostępudoinformacjiisieci,oraznieposiadającychkompetencjiinformacyjnych,podziałnacyfrowych
tubylcówiemigrantów,patologieinformacyjne(chorobyinformacyjne,nadużyciainformacyjne,zagrożeniaprywatności,cyberterroryzm
itp.),technopolizacjężycia,odejścieodspołecznejodpowiedzialnościiwartościsłużbypublicznejorazżyciewspołeczeństwieryzyka,
katastrofiniepewności[17].
Choć,jakpodkreślaLidiaDerfert-Wolf,powszechnekształceniewzakresie
informationliteracy
jestwinteresieróżnychśrodowisk,
towłaśniebibliotekarzemajątuszczególnąrolędoodegrania.Wiążesiętozpełnionąodlatfunkcjąedukacyjną,kształceniem
umiejętnościinformacyjnych,zdoskonałąwiedząoźródłachinformacjiorazzprzekonaniemopotrzebiekształceniajejużytkowników[18].
ZgodniejednakzprzesłaniemP.S.Breivik,niemożnaczekać,ażwszyscystanąsię
informationliterate
lubdopuścićdostanu
wykluczeniaspołecznegoznacznejczęściobywateli,aletrzebadziałać[19].Jakajestzatemrolabibliotekarzy?Możnatuwymienić
najważniejszezadaniawtymzakresie:
–promowanieprzezbibliotekarzy
informationliteracy
wróżnychśrodowiskach–wuczelniach,bibliotekachinazewnątrz;uczenie
umiejętnościkorzystaniazsieciiusługbibliotecznych;
–szkoleniebibliotekarzywzakresiemetodnauczaniakompetencjiinformacyjnych,bybylinietylkosprawnymiprzewodnikami
inauczycielamitychumiejętności,aletakże,bywsposóbatrakcyjnyiprzystępnyprzekazywaliswojąwiedzęwtymzakresie.
Zagadnieniakompetencjiinformacyjnychciesząsięcorazwiększąuwagą,takwkręgachnaukowychjakidecydenckich,cobardzo
cieszy,gdyżwskazujetonazrozumienieichwagiiniezbędnośćwżyciuwspółczesnegoczłowieka.Tejproblematycepoświęconabyła
takżekonferencjazorganizowanawpaździerniku2013r.przezInstytutuInformacjiNaukowejiStudiówBibliologicznychUniwersytetu
Warszawskiego,zatytułowana„Czasprzemian–czaswyzwań.Rolabibliotekiośrodkówinformacjiwprocesiekształtowaniakompetencji
współczesnegoczłowieka”.Bardzoważny,nietylkoznaukowegoaleispołecznegopunktuwidzenia,byłwspółudziałróżnychorganizacji
