Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII
Narody,narodowości,ludy,plemiona,ludzieDoliny
Fergańskiej
Tłohistoryczne
DolinaFergańskanależydotychregionów,któredziękisprzyjającymwarunkom
klimatycznymczłowiekwswoimdążeniudostabilizacjizamieszkujenieprzerwanieodczasów
prehistorycznych.Jaskinienosząceśladydziałalnościludzkiejiotwarteobozowiskazokresu
środkowegopaleolituodnajdowanonatereniedzisiejszegowilajetu22SogdwTadżykistanie
(naprzykładniedalekomiejscowościCzorku)23.Malowidłanaskalnezokresumezolitu,neolitu
ieneolituzachowałysięwwielumiejscachregionu–szczególnieznanesąscenypolowań
nabizony,dzikiijeleniezSajmaluu-TaszniedalekoDżalalabadu.Miejscetojestrzadkim
przypadkiemnieprzerwanejdziałalnościartystycznejczłowiekaodepokibrązu
dośredniowieczaizawieraokoło90tysięcyrysunków,poczynającodprymitywnych
wyobrażeńzwierzęcychpodpostaciąpołączonychprostokątówitrójkątówdozłożonych
kompozycjiwykonanychwtechniceszkieletowej.Niektóreznichsątakdobrzezachowane,
żewyglądająjakwykonanewspółcześnie,napotrzebyłaknącychwrażeńturystów,
iniezmienniezachwycająartyzmemilekkością,dokładnościąwykonania.WIItysiącleciu
przednasząerąmiejscowespołecznościosiadłeznałyjużirygację24.Wepocebrązu
naterenieDolinyFergańskiejpowstałaoryginalnakulturarolniczazwanaczuską
odmiejscowościChust,gdzieodnalezionojejślady.
Mimouzasadnionychzastrzeżeńdoobiektywnościprof.B.Gafurowa,wielkiegopatrioty
tadżyckiego,któryznacznączęśćswojejdziałalnościnaukowejpoświęciłbudowie
świadomościhistorycznejTadżyków,niestetyzeszkodądlarzetelności,zdużądozą
prawdopodobieństwamożnaprzychylićsiędojegoopinii,że„jużpierwszeautentyczneźródła
pisanezawierającewiadomościoAzjiŚrodkowejdowodzą,żewVII–VIw.p.n.e.nacałymjej
obszarzebytowałyplemionailudynależącedoirańskiejgrupyetnicznej,jak:Sogdyjczycy,
Baktrowie,Margianowie,Chorezmijczycy,Partowie,różneplemionaSakówiinne”25.Źródła
sąnieliczne,nawetwepocepodbojówAleksandraMacedońskiego,którydotarłdoSyr-darii,
ipodążającegotymsamymszlakiemSeleukosaINikatora,azichdogłębnejanalizy
przeprowadzonejprzezN.Gorbunową26wyraźniewynika,żewodniesieniudoFergany
dotyczątylkopołudniowo-zachodniejczęścidoliny,dorzeczkiXo’ja-Bakirg’an.Pewność
mamycodotego,żezarównoplemionaosiadłe,jakikoczowniczeFerganybyły
irańskojęzyczne.Sogdiana,awrazzniąznajdującasięnajejobrzeżachFerganastałysię
świadkaminarodzinreligiizoroastryjskiej–wedługmitologiizoroastryjskiejAhuramazda
stworzyłnajpierwkrainęArianam-wajczach,czyli„aryjskąprzestrzeń”,azarazpotem
Sogdianę.WtymkontekściepojawiasięonawWidewdat(„Prawoprzeciwdemonom”)
–drugiej,ajednocześniejedynejwcałościzachowanejczęściAwesty,świętejksięgi
zaratusztrian.
Opisującokresprzełomuer,porzucamyskalętysiąclecinarzeczwieków,niejesteśmy
idługoniebędziemywstanieoperowaćdokładnymilatami.Opisysądladużychokwsiatce
czasu,jaknaprzykładtenpochodzącyspodpióraRenéGroussetaosytuacjietnicznej
wregioniewII–Iwiekuprzednasząerą:„TheregionsofTashkent,Fergana,andKashgarwere
inhabitedbythepeopleknowntotheChineseunderthenameofSse(ancientpronunciation,
Ssek),tothePersiansandIndiansasSaka,orShaka,andtotheGreeksasSakai:ourSakas.
Theywereinfact«theScythiansofAsia».TheyformedabranchofthegreatScytho-
Sarmatianfamily;thatis,theywerenomadicIraniansfromthenorthwesternsteppes.The
language[…]isan«EastIraniandialect»”27.WówczasnaterenieDolinyFergańskiejistniało
państwoonazwie–jakrekonstruujetonapodstawiechińskichźródełB.Gafurow
–Tawan28.WzmiankiotakimkrajupodnazwamiTawan,PohaniPolona(taostatnia
prawdopodobniewywodzącasięzsinizowanejwymowysłowa
Fergana
)pojawiająsię
wchińskichźródłachażdoVwiekunaszejery.Byłtokrajbogaty,ocharakterzerolniczym,
jegomieszkańcyspecjalizowalisięm.in.wuprawiewinnegogronaiindygowca
barwierskiego.FergańskieindygoeksportowanozarównonaWschód,jakinaZachód,
amiejscowekoniebyłyuważaneprzezChińczykówzabaśniowo-legendarnerumakipocące
sięniebieskąpianą,zapomocąktórychmożnabyłodotrzećdokrainynieśmiertelności.Przez
FerganębiegłydwieodnogiWielkiegoSzlakuJedwabnego–zHeratuiKandaharuprzezMerw
orazzBalchubezpośredniodoFerganyidalejdoKaszgaru.
