Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
doichprotoplasty,czyligospodarstwadomowego.Dlaczego?Trudnonatopytanieod-
powiedzieć.Możnaczasemodnieśćwrażenie,żebadaniezachowańekonomicznych
gospodarstwadomowego,utożsamianegozazwyczajzrodziną,byłoczymśniestosownym,
wkraczającymwjegosferęosobistą,wręczintymną.Długodominowałpogląd,żekażdy
człowiek,żyjączgodniezposiadanymsystememwartościimającywolnąwolę,sampotrafi
najlepiejwyznaczaćceleswegogospodarstwairacjonalnienimzarządzać,ajakiekolwiek,
nawetnajbardziejłagodnepróbyingerencjiwtędziedzinę(np.doradztwo)byłybynie-
stosowne,gdyżnaruszałybysferęprywatności,zagrażałyautonomiigospodarstwaoraz
jegoposzczególnychczłonków.nEkonomista–piszewspomnianyJ.K.Galbraith–nie
wkracza[...]wprywatnąsferęgospodarstwadomowego”3.
Takiepodejściedoprowadzeniagospodarstwadomowegobyłowłaściwekilka
wiekówtemu.Wtamtychczasachpotrzebyludzi–pozanielicznymigrupamizamoż-
nych–ograniczałysiędowymogówbiologicznychorganizmu.Potrzebywyższegorzędu,
czylikulturowe,byłyniewielkiebądźichwogólenieodczuwano,życieskupiałosięna
pozyskiwaniuelementarnychprzedmiotówkoniecznychdofizycznegotrwania.Więk-
szościludziwystarczałniewielkizestawnieznacznietylkoprzetworzonychdóbrnatury,
zapewniającychprostąreprodukcjęfunkcjiżyciowych.Wtakichwarunkachrównież
procesyprodukcjiidystrybucjiśrodkówzaspokojeniapotrzebcechowałaprostota,arola
pieniądzaikredytubyłajeszczeniewielka.
Conajmniejodstuleciatakjużniejest.Niewiarygodnyrozwójtechnikiitechnologii
wostatnichdekadach,zmianywsystemachprodukcji,handluikonsumpcjisprawiły,że
współczesnemuczłowiekowijestcoraztrudniejzachowywaćsięracjonalnie.Dotego
dochodzidynamicznyrozwójprawczłowiekaipowiększenieobszarujegowolności,
wtymtakżeróżnicowaniesystemówwartości.
Jakmożnapodejmowaćrozważnedecyzjeekonomiczne,azwłaszczanabywcze,
gdyszybkorozwijająsiępotrzeby,adoichzaspokojeniasłużycorazszerszyasortyment
nieustanniemodyfikowanychtowarów,którychcenyzmieniająsięjakobrazkiwkalej-
doskopie,gdyzewsządiwciążatakujereklama,bankinęcąkredytami,arównocześnie
posiadanewłasneśrodkifinansowesąograniczone?
Kryzysekonomicznylat2008–2010,któryujawniłsięnajpierwnaamerykańskich
rynkachfinansowych,apóźniejogarnąłtakżesferęrealnąwiększościgospodarek
świata,maswepraźródłowłaśniewnieracjonalnychzachowaniachwielugospodarstw
domowych.Gospodarstwatenierozpoznaływporęswychrzeczywistychmożliwości
finansowychizaciągałykredyty,którychpóźniejniemogłyspłacić.Winęponoszątutaj
również–amożenawetprzedewszystkim–instytucjesektorafinansowego,takiejak
banki,giełdyczytowarzystwafunduszyinwestycyjnych,którebezwzględnie,wręczcynicz-
nie,wykorzystywałynaiwnośćludziorazichniedostatecznąwiedzęoprawachrynków
finansowych.Komunikowanietychinstytucjizklientami–gospodarstwamidomowymi–
polegałozregułynadługotrwałymwmawianiuimprzezróżnychdoradcóworaznachalną
reklamę,żestanąsięszczęśliwi,gdywezmąkredytmieszkaniowy,nabędąkolejnąkartę
płatniczą,kupiąsamochódnaraty,spędzązapożyczonepieniądzepięknewakacjeitp.
Kredytstałsięzaczarowanąróżdżką,odmieniającąludzkielosy–oczywiścienalepsze.
3J.K.Galbraith,op.cit.,s.84.
