Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
mentyalbowycofanepotemprzezsamegoautora,alboniedopusz-
czonedodrukuprzezcenzurę,albo,conajbardziejmożliwe,dopisane
przezKropińskiego.Przypominanyjestwnichporazkolejnymotyw
przymusowegoopuszczeniaPolskiprzezNiemcewicza,nazwanego
tu„światawłóczęgą”,czemutowarzyszymodlitewnaapostrofa
zprośbąopowrót„naojczyznyłono”zbłąkanychżołnierzy,szcze-
gólnienarażonychnarepresjezestronyadministracjirosyjskiej:
NiechajTwójpiorunuderzy
Wpychę,zbrodnięigwałtcnoty.
Uradujmężnychrycerzy
Szczęśliwymiczasuzwroty.
JednąmyśląTwojejwoli
Wrócimdoszczęściaimocy,
Rozpryśniełańcuchniewoli
IzadrżydumaPółnocy.
Określenie„wwłasnejziemiprzychodnie”uzyskałoswojerozwi-
nięciewstrofach,wktórychjestmowaogwałtownychprzeobraże-
niach,jakienastąpiływrazzkatastrofąpolitycznąPolski.Wprawdzie
egzemplifikacjapoetyckasprowadzasiętudotrzechjedynieaspek-
tówowychprzeobrażeń,alejakżesąonewymowne.Autorpodkreśla
mianowicie,żewrazztrzecimrozbioremRzeczpospolitaprzestała
być„spichlerzemEuropy”.Wisłą,rozerwanąkordonemgranicznym,
niepłynąjużkomięgiwypełnionezbożem,takcharakterystycznedla
sarmackiegokrajobrazuXVIIiXVIIIstulecia.Innązmianąoporażają-
cychdlaPolakówkonsekwencjach,zarównowwymiarzeegzysten-
cjalnym,jakinarodowym,byłozdaniemNiemcewicza,niegdyśposła
inflanckiego,narzucenienowychporządkówpolitycznych.Upadek
państwapolskiegopogrzebałbowiemszansęnanowąjakośćparla-
mentaryzmuszlacheckiego,zainicjowanąKonstytucjąMajową.Odtąd
„opuszczonestojąwieże,/Kędywolnychbrzmiałyprawa”.Iwresz-
cietrzecimskładnikiemnowejrzeczywistości,wktórejPolakczujesię
„przychodniem”,sąwojskaokupacyjne.Niedająpoczuciabezpie-
czeństwa,wręczprzeciwnie,wzmagajązagrożenieiniepewność,
gdyżbroniąistrzegąinteresówpaństwzaborczych(„Obcyorężmu-
rówstrzeże/Izcnótsięjeszczenaigrawa”).
NiemcewiczwprowadzawyraźnącezuręmiędzyczasyRzeczpo-
spolitejszlacheckiej,którejkwintesencjąbyłyrepublikanizmsarmacki
iideologiaziemiańska,aczasynarodowejniewoli,wktórychpo-
rządkustrzeżerosyjskiżołnierziurzędnik.Tanowarzeczywistość
jesttakodmiennaodniedawnejprzeszłości,żePolakwewłasnym
krajuczujesięobconiczym„przychodzień”pozbawionykorzeni
ipoczuciazadomowienia.Wrazzupadkiempaństwanastąpiłabo-
