Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
wiem,jakdowodzi,transformacjatego,cowłasne,wobce,czyliźró-
dłowonieprzynależne.Gospodarziwłaścicielprzeobraziłsięwdzier-
żawcęinajemnika,panwsługę,obywatelwbanitę.
IdentycznierzeczujmujeJanPawełWoronicz,mówiącoPolakach,
że„swąistnośćwżywiołyobceprzeradzają”.WŚwiątyniSybillizna-
leźćmożnaponadtouwagę,wedlektórejwrazzupadkiempaństwa
polskiegobiegWisły,niegdyś„królowejrzek”,zacząłzakreślaćprze-
strzeńobcościiwypędzenia,szczególnienieznośną,gdyżziemiępol-
skąposiedlici,którzyniegdyśżywilisięjejchlebemi„którejlasem
żeglownenawyswepławili”(PieśńIV,ww.347–348)4.Zkoleidla
osiemnastoletniegojezuityJózefaMorelowskiegoznamieniemno-
wychporządków,dojakichniemogąprzywyknąćPolacy,są–po
pierwsze,nowesymbolepaństwowe–„straszydłaczarne,skrzydlate,
dwugłowe”,którewyparłyOrłaiPogoń,podrugie,świętokradcze
nabożeństwawintencjipomyślnościwładców,którzyrozszarpali
królestwopolskie,potrzecie,powszechnywidoknieszczęścia
izbrodniprzyrównanydoobrazuzdobytejprzezGrekówTroi.
WwynikutakgwałtownychiradykalnychzmianPolakczujesię
„wiecznymwziemi[swej]tułaczem”(TrenI)5.Zwracającsięzkolei
wTrenieIII,najbardziejdramatycznymwcałymcyklu,dodziejów
Polski,poetawtrącakonstatacjęnatematalienującegocharakteru
nowejrzeczywistości,modelującejiformatującejzgodniezżyczeniem
zaborcównawetprzeszłośćnarodową:
Mogężwas,zgasłyPolak,zwaćdziejamimemi,
GdyPolski,gdyPolakówniemawpolskiejziemi?
Rycerzówniegdyśnaszych,królówczynysławne
Niesątowięcejmoje,sątodziejedawne.
[…]Niestety!Mamżewyrzecstrasznedlamniesłowo?
Krakusieity,Lechu,cnychPolakówgłowo!
Gdywaszedziejewspomnę,otowrógmipowie:
„NiemaPolski,nietwoionisąkrólowie.
NietwoisąrycerzeCzarniecki,Żółkiewski.
Polakjestdziśniepolski,Litwinnielitewski.
MiastoLechazaprzodkadziśRurykadostał,
SuworowtwymŻółkiewskimiCzarnieckimzostał”.
Określenia„wwłasnejziemiprzychodnie”,„wygnańcywłasnej
ziemi”(ŻalPolakówpośmierciKatarzynyII)czyuwagaJózefaSygierta
4J.P.Woronicz,Pismawybrane,wstęp,wybórikomentarzMałgorzataNesteruk
iZofiaRejman,Warszawa1993.
5WierszeJózefaMorelowskiego,wydanieiwstępopracowałaElżbietaAleksandrow-
ska,Wrocław1983.
