Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Opojęciujęzykowegoobrazuświata
Formyjęzykawyznaczająnampewnesposobyobser-
wacjiiinterpretacji.Znaczytooczywiście,żewmiaręwzro-
stunaszegonaukowegodoświadczeniamusimyuczyćsię
przezwyciężaćimplikacjejęzyka.
(EdwardSapir,1933)
Nietylkoniektóre,alewszystkiesądy,któreprzyjmu-
jemyiktóretworząnaszobrazświata,niesąjeszczejedno-
znaczniewyznaczoneprzezdanedoświadczenia,leczzale-
żąodwyboruaparaturypojęciowej,przypomocyktórej
odwzorowujemynaszedoświadczenia.Możemyjednak
wybraćtakąlubinnąaparaturępojęciową,przezcozmieni
sięcałynaszobrazświata.
(KazimierzAjdukiewicz,1934)
1.Pojęciejęzykowegoobrazuświata(JOS)zdobyłosobiewpolskimjęzykoznaw-
stwieostatnichlatznacznąpopularność,znalazłoteżwieluzwolennikówtakżepoza
macierzystądyscypliną.Liczbapublikowanychprac(wystarczyzajrzećdoInternetu)
zbliżasiędotysiąca,jednaksamemupojęciudalekodojednoznacznościzarówno
waspekcieteoretycznym,jakteż_amożenawetprzedewszystkim_metodologicz-
nym.Wperspektywiepodejmowanychdziśnacorazszersząskalębadańporównaw-
czychodwołującychsiędokoncepcjijęzykowegoobrazuświatajednymzpilniej-
szychzadańwydajesiędokonanieelementarnychuzgodnieńnietylkocodoprzed-
miotubadańipolaobserwacji,aleteżcodometodzbieraniamateriałuianalizy
danych.Beztychuzgodnieńtrudnobędzie(trudnojużdziś)opisyporównywać,we-
ryfikowaćiinterpretować.
2.Pojęciejęzykowegoobrazuświatamawieloletniąhistorięizłożonyrodowód.
Wywodzoneodetnolingwistówamerykańskich,SapiraiWhorfa_ichsłynnejhipo-
tezyznanejpodmianemrelatywizmujęzykowego(Sapir1978,Whorf1982),na-
wiązujedalejdoniemieckiejmyślilingwistycznejWilhelmavonHumboldta(który
używałterminuWeltansicht«światoogląd,)iLeonaWeisgerbera(Humboldt1836/
2001,zob.Helbig1973,Mańczyk1982),alesięgawprzeszłośćtakżedooświecenia
francuskiegoiwłoskiego(Anusiewicz1990a).Swoimikorzeniami,jaktwierdziau-
toramerykański(Bock1992),tkwiwRetoryceArystotelesa,gdziemowabyłaoto-
posach(locicommunes),tj.sądachogólnieprzyjętych,znanych,oklepanych,któ-
reokreślając,cojestmożliwe,aconiemożliwe,ustanawiająwspólnepunktyodnie-
