Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Opowiadania
Jarosława
Iwaszkiewicza
wiedzęopostawachipsychiceludziwekstremalnychwarunkach;
rozmyślaniawewnętrznebohateraPrzedsądemwchwilibiciaimal-
tretowaniawydająsię–wznaczeniupsychologicznym–nieprawdo-
podobne.AnipsychologizmzDwudziestolecia,anipostawapisarza-
-moralistyniegwarantowałydotarciadoistotyzła.
InaczejpostąpiłJarosławIwaszkiewicz.WprawdziejegoStara
cegielniapozorniejestpodobnadoujęćAndrzejewskiego,alewpozo-
stałychopowiadaniach–wMatceJoannieodAniołówiBitwiena
równinieSedgemoor–stawiainnepytania:chodziosamorozumienie
historii,osenswpisaniajednostkowegolosuwjejporządek.Stara
cegielniawplaniedosłownym,realistycznym,przedstawiazwykły
dzieńnaszegożyciawczasieokupacji,dodajmy:zwykłydzieńżycia
naprowincji,wpodmiejskiejosadzie.Bohaterzytakżesązwyczajni:
stróż-inwalidapilnującyzrujnowanejcegielni,drobnyrzezimieszek,
kobietawątpliwejreputacji.Ważnąrolęwkreowaniuowejprowin-
cjonalnejcodziennościodgrywapejzaż–stawy-glinianki,ruinycegielni,
podmiejskakolejka.Spokójinudaprzygotowujądramat,któryma
naglewybuchnąć.Cizwykliludziestanąsięzdolnizarównodoczy-
nówpodłych,dozdrady,jakidobohaterstwa,doofiarywłasnegoży-
cia.Iniepytająwówczasczytaofiaramasens,czyci,którychratują,
sąodnichlepsi,czyswąśmierciąwpłynąnabiegwydarzeń.Krytyka
nazwałaopowiadaniawojenneIwaszkiewiczabezwzględnymażdo
okrucieństwazaglądnięciemzakurtynęhistorii,rozpoznawaniemjej
mechanizmów.ItentematwłaśniełączyStarącegielnięzopowiada-
niamiMatkaJoannaodAniołówiBitwanarówninieSedgemoor.Po-
wtarzasięwnichbezinteresownaofiara,próbaratowaniainnych
wmomencienajwyższegozagrożenia.Alebieguhistoriiniezmienia
anijednostkowepoświęcenie,anijednostkowebohaterstwo:historia
jestzimnaiokrutna,głuchanaodosobnionykrzykczłowieka.Tępraw-
dędotyczącąprzecieżczasówokupacyjnych,młodzieżydziałającej
wkonspiracjiiwruchuoporu,objaśniaIwaszkiewiczwopowiada-
niach,którychwydarzeniaumieszczawprzeszłości.WBitwienarów-
ninieSedgemoormłodadziewczynaprzypadkowodowiadujesięoza-
sadzceprzygotowywanejnaksięcia,któremusprzyja,przedzierasię
przezobózprzeciwników,zostajepojmanaizgwałconaprzezżołda-
ków,nieudajesięjejdotrzećnaczaszostrzeżeniem:wbitwiejednak
spiskowcyponosząklęskę.Historiazakpiłazjejpoświęcenia.WMat-
ceJoannieodAniołówojciecSuryn,spowiednik,pragnieuwolnićza-
konnicęodzła,oddemonów,którezawładnęłyjejduszą.Niepomaga-
jąmodły,egzorcyzmy.Tocowiążespowiednikazopętaną,niejest
jednoznaczne:czytoposługareligijna,czyzwykłamiłość.OjciecSuryn,
byratowaćmatkęJoannę,przejmujenasiebiezło,popełnianajcięż-
50
