Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jestwciążwzorcowymsposobemustalaniaznaczeńizakresównazw.Przykłademtakiejdefinicjimożebyćzdanie
„PlanetajesttociałoniebieskiekrążącewokółSłońca”,
wktórymdefiniowanymgatunkiemjest„planeta”,rodzajemnajbliższym„ciałoniebieskie”,awłasność„krążeniawokółSłońca”−różnicą
gatunkową[2].Definicjauzyskanawpowyższysposóbokreślanajestmianem
definicjiklasycznej
.
Klasycznametodadefiniowaniajestwyrazemprzekonańontologicznychfilozofa,którypostrzegałwszechświatjakouporządkowaną
strukturęrodzajówigatunków.Właśniedziękiniejmożliwebyłowskazaniemiejscadowolnej,naturalniewyróżnionejklasyobiektów
wpostulowanejhierarchii.
1.3.Stoicy
Milowymkrokiemwstarożytnejhistoriilogikisąosiągnięciastoików[3].LogikastoickawwydaniuChryzypa(ok.280–207p.n.e.)jest
rodzajemaksjomatycznegosystemurachunkuzdań,operującegoliczebnikamipełniącymirolęzmiennychzdaniowych.Formuły(prawa)tej
logikisąniezawodnymiregułamiwnioskowania.„Aksjomatyzacja”poleganawskazaniupięciuschematówpierwotnych,tzw.
niedowodliwców
–pierwszychdyrektywrozumowania–woparciuoktórewprowadzanesąpozostałeschematyidoktórychinneformy
wnioskowaniasąsprowadzane:
1)Jeżeli
p
,to
q
;otóż
p
:awięc
q
,
2)Jeżeli
p
,to
q
;otóżnie
q
:awięcnie
p
,
3)Niezarazem
p
i
q
;otóż
p
:awięcnie
q,
4)p
albo
q
;otóż
p
:awięcnie
q,
5)p
lub
q
;otóżnie
q
:awięc
p
,
gdzie
p
i
q
reprezentujązdaniaoznajmujące.Wsformułowanychnastoickąmodłęschematach1)i2)stwierdzasię,że
1’)Jeżeli
pierwsze
,to
drugie
;otóż
pierwsze
:awięc
drugie
,
2’)Jeżeli
pierwsze
,to
drugie
;otóżnie
drugie
:awięcnie
pierwsze
iłatwownichrozpoznaćprawaklasycznegorachunkuzdań:
((
p→q
)
∧p
)
→q
((
p→q
)
∧
~
q
)
→
~
p
modus(ponendo)ponens
modus(tollendo)tollens
Wartoodnotować,żestoicyakceptowaliwspółczesneznaczenieimplikacji,którajestprawdziwazawszezwyjątkiemsytuacji,gdy
równocześnieprawdziwyjestjejpoprzednikifałszywynastępnik.IdeatakiegorozumieniaimplikacjipochodziodFilonazMegary.
Wnowoczesnejlogicespójnikotejwłasnościokreślanyjestmianem
implikacjimaterialnej
.
1.4.Średniowieczeirenesans
Głównewysiłkibadaczyśredniowiecza(V–XVw.n.e.)idąwkierunkuudoskonalaniametodoperowanialogikąArystotelesa,
wszczególnościteoriązdańkategorycznych.Podejmowanoteżpróbyswoistychkontynuacjiosiągnięćstoików.Wtymkontekście,spośród
licznejgrupylogikówscholastycznychwartowskazaćkatalończykaRajmundusaLullusa(1232–1316),prekursorarachunku
logicznego[4].Specjalnemiejscezajmujeteżnaukaokonsekwencjach,poświęconaformalizacjipozasylogistycznychsposobów
rozumowaniapodanychw
Topikach
Arystotelesa[5].
OdXVIw.,wzwiązkuzodrodzeniemsięzainteresowańprzyrodniczych,powracazainteresowanieindukcją.FrancisBacon(1561–1626),
filozofprzyrody,wswymdziele
NovumOrganum
(1620),proponujezastąpienieniedoskonałejmetodyprzezprostewyliczenienowym
rodzajemindukcji,tzw.
indukcjąeliminacyjną
.„Nowenarzędzie”mabyćpomocnewwykrywaniuprawidłowościizwiązkówprzyczynowo-
skutkowychmiędzyczynnikamiwarunkującymiokreślonezjawiska.Obszernegoopracowaniazasadindukcjieliminacyjnejdokonuje
ostatecznieJohnStuartMill,
ASystemofLogic,RatiocinativeandInductive
(1843).Zasadytezostałyzebranewpostacipięciuschematówwnioskowania,zwanych
współcześnie
kanonamiMilla
.
1.5.Współczesnegrupyproblemowelogiki
Zainteresowanialogikówkoncentrująsięwokółproblemówjasnegoformułowaniawypowiedzi,przekazywaniamyśliipoprawnościform
wnioskowania.Wlogicewieleuwagipoświęcasięwięcmetodomstosowanymwmyśleniupojęciowymiwnauce[6].
Początkiemanalizylogicznejjestodpowiednioukierunkowanebadaniewłaściwościjęzyka,którymsięnacodzieńposługujemy.
Ponieważjednakrozmaitenarodyposługująsięróżnymijęzykami,realizującprzytympodobnecele,analizalogicznamusiwjak
największymstopniupozostaćniewrażliwanaszczególnewłasnościktóregokolwiekzjęzykówetnicznych.Dlategooperujesiępojęciem
językanaturalnego
,któregoszczególnymiegzemplifikacjamisąaktualnejęzykietniczne.
Język
zaśtraktujesięjakosystemznaków
umownych(konwencjonalnych),służącychdoporozumiewaniasię,dbającjedynieoustaleniejednorodnejdlawszelkichjegoodmian
strukturylogicznej.
Logikawspółczesnajestdyscyplinąniezwykleobszernąiniełatwopoddaćjązabiegomklasyfikacyjnym.Możnajednakwyróżnićwniej
trzynastępującegrupyproblemowe:
semiotykę,
logikęformalną,
metodologię.
Semiotyka
jestlogicznąteoriąjęzykaiobejmuje:
(i)semantykę,
(ii)syntaktykę,
(iii)pragmatykę.
(i)Przedmiotem
semantyki
jestbadanierelacjimiędzyznakamijęzykowymiatym,doczegoteznakisięodnoszą.Podstawowymi
relacjamisemantycznymisąrelacjeznaczeniaioznaczania.
Znaczeniem
jestsposóbrozumieniaznaku,arelacjęmiędzyznakiemijego
znaczeniemnazywasię
relacjąznaczenia
.Zkolei
relacjaoznaczania
łączyznakiprzedmiotbądźwłasność,którąznakmaopisywaćlub
wskazywaćwakcieużycia(wypowiedzenia).
Wwieluwypadkachznaczeniemnazwyjestzbiórcechobiektówprzezniąopisywanych.Naprzykładznaczeniemnazwy„aktualny
prezydentRP”jestzbiórcechcharakteryzującychosobępełniącąodpowiedzialnąfunkcjęwstrukturzeRP.
Ponieważznakijęzykowemogąposiadaćwieleróżnychznaczeń,atakżeoznaczaćwieleróżnychklasprzedmiotów,ustalenierelacji
znaczeniaioznaczaniamożebyćniełatwe.Wszczególnościdotyczytowyrażeńjęzykanaturalnego.Wieloznacznesąniemalwszystkie
