Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
terminytegojęzyka.Możnasięotymprzekonać,ustalającznaczeniasłów„zamek”i„tryb”.
(ii)
Syntaktyka
(naukaoskładni)jestogólnąnaukąorodzajachznakówiregułachichłączeniawwyrażeniazłożone.Jestwięcrodzajem
gramatykilogicznej.Podstawowymikategoriamiskładniowymiwyróżnianymiwlogicesąkategorienazwizdań.Najważniejsząkategorią
pochodnąjestkategoriafunktorów,któresąwyrażeniamiłączącymiinnewyrażeniawwyrażeniabardziejzłożone.
(iii)
Pragmatyka
dotyczyużytkowejstronyjęzyka.Badazwiązkizachodzącemiędzyużytkownikami:nadawcąwypowiedziijejadresatem
awypowiedzią.Krócej,badakontekstwypowiedzi:miejsce,czas,relacjemiędzyuczestnikamidyskursuitd.Wpragmatycemówisię
o„wyrażaniu”,„wypowiadaniu”,„komunikowaniu”.Relacjapragmatycznazachodzącamiędzyużytkownikiemjęzykaajegowypowiedzią,
tj.tym,comówi,jestrelacjąwyrażania.Waktkomunikowaniasązaangażowaneprzynajmniejdwieosoby,zktórychjednajestautorem
wypowiedzi(nadawcą),adrugajejodbiorcą(adresatem).Drobiazgowaanalizadowolnejniekontrolowanejdyskusjikilkuosóbpozwala
dostrzectrudnościzwiązanezustaleniemtejczęścikontekstupragmatycznegoposzczególnychwypowiedzi[7].
Logikaformalna
jestnaukąoformachpoprawnegownioskowania.
Wnioskowanie
jesttoprocesmyślowy,wktórymnapodstawiezdań
jużuznanych(zaprawdziwe)dochodzisiędonowegozdaniadotądnieuznanegobądźdowzmocnieniaprzekonaniaoprawdziwościzdania
wjakimśstopniujużuznanego.Zdaniawyjściowenazywanesą
przesłankami
,natomiastzdanie,doktóregosiędochodzi
–
wnioskiem
.Niekiedywnioskowaniaminazywasięstosownetworyjęzykowe–układyzłożonezprzesłanekiwniosku.
Podstawowąrelacjąmiędzyzdaniamijestrelacjawynikania,którajestwkażdymposzczególnymprzypadkuegzemplifikacjąogólniejszej
zależnościmiędzyprawdziwościąlubfałszywościąjakichśzdańzewzględunaichstrukturę(formę).Problematykatajesttrzonemlogiki
iniekiedyutożsamiasięlogikęwwęższymsensiezlogikąformalną.
Wyróżniasięnastępująceformywnioskowania:
–niezawodne,
–zawodne,
–bezwartościowe.
Niezawodne
(dedukcyjne)sąteformywnioskowania,któresąschematamirozumowańprowadzącychodprawdydoprawdy,tj.formy,
którychkażdezastosowaniedoprawdziwychprzesłanekgwarantujeprawdziwośćwniosku.SylogistykaArystotelesajestteoriąwnioskowań
niezawodnychwjęzykuzdańkategorycznych,logikastoickazaś–teoriątakichwnioskowańwjęzykuzdaniowym.
Zawodne
formywnioskowanianiezawszeodprawdziwychprzesłanekprowadządoprawdziwychwniosków,alecharakteryzująsię
dostateczniewysokimstopniemracjonalności,aichświadomestosowaniewnaucewiążesięzzachowaniemodpowiednichśrodków
ostrożności.Przykłademważnegodlapraktykipoznawczejrozumowaniazawodnegojestomówionawcześniejindukcjaenumeracyjna.
Bezwartościowe
sąteformywnioskowania,którewprzeważającejwiększościzastosowańlubwręczwewszystkichprzypadkach
odprawdyprowadządofałszu.Wnioskowanieopartenadyrektywie„Jeśli
p
,tonieprawda,że
p
”jestskrajnymprzypadkiem
bezwartościowejformyrozumowania.
Wocenianiuwartościdedukcyjnejposzczególnychrozumowańczęstoniewystarczaograniczyćsiędoczystoformalnychaspektów:
niekiedydopierouwzględnienieinnychwłaściwościzdańiichskładników,np.właściwościsemantycznych,umożliwiaadekwatnąocenę.
Doskonaleilustrujetoznanyprzykład:
Każdy,ktożyjezcudzegonieszczęściajestłajdakiem
.
Każdylekarzżyjezcudzegonieszczęścia
.
Każdylekarzjestłajdakiem
.
Przedstawionysylogizm„podpada”podwskazanywcześniejschematwnioskowanianiezawodnego.Równoczesnaprawdziwośćobu
przesłanekjestjednakpozorna:jejuzyskaniewymaga,bytermin„żyćzcudzegonieszczęścia”byłużytywróżnychznaczeniach.
Poprawnośćzaśstosowaniaschematuwymagaużyciategoterminuwjednymznaczeniu.Zatemwniosekmożebyćfałszywy.Popełniany
przezakceptującegotownioskowaniebłądnazywanyjestbłędem
ekwiwokacji
.
Metodologia
zajmujesięmetodamistosowanymiwtrakciepozyskiwaniawiedzyibudowaniateoriinaukowych.Jest„technologią
badańnaukowych”iczęstojestnazywana
metodologiąnauk
.Zewzględunaszerokizakresbadańmetodologiamawielewspólnego
zfilozofiąnauki.Dzielisięjąnametodologięogólnąiszczegółową.
Przedmiotem
metodologiiogólnej
sąmetodystosowanewjakiejkolwiekdziałalnościintelektualnej,takiejakdefiniowanie,podział,
porządkowanieorazstowarzyszoneznimiproceduryklasyfikacyjneitypologie.Metodologiaogólnajestautonomicznymdziałemlogiki.
Metodologiaszczegółowa
,awłaściwiemetodologieszczegółowezajmująsięgrupaminaukbądźteżposzczególnyminaukami.Wśród
najbardziejrozwijanychsąmetodologie:naukdedukcyjnych,naukempirycznych,naukspołecznychczyhumanistyki.Metodologie
szczegółoweróżnićsięmogąodsiebieznacznie–proporcjonalniedooddalenianauk,dlaktórychsąbudowane.
