Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tymokreślasięoprogramowaniewfinalnejfazietestów,działającejużwzględniestabilnie,alewciążniebędącefinalnąwersją
produkcyjną.Wokreśleniutymzawierasięodniesieniedoniedoskonałości(boprzecieżmediatakczęstonasrozczarowują,niespełniając
pokładanychwnichnadziei)iwiecznegoniedomknięciarelacjipomiędzynowątechnologiąaużytkownikiem.Równocześniejednakmam
poczucie,że„wersjąbeta”byłyteżmediaanalogowe,żewiecznazmianafunkcjonowaniaśrodkówkomunikacjiniejesttylkoprzypadłością
komputerów–istaramsiętoprzekonanienastronachtejksiążkiwytłumaczyć.Natympoziomietermin„wersjabeta”miałbyodnosićsię
donapięćwobrębiebadaniamediów:właściwychnaucepróbuchwycenia,opisaniaisklasyfikowaniacechotaczającychnasmedióworaz
właściwegoprzedmiotombadańwymykaniasiętymdziałaniom.Wtymsensiemediazawszesątylko–iaż–wersjąbeta,boniczym
innymbyćniemogą.
JanetMurraytwierdzi,żemediawpisująsięwschematpowtarzanyodpoczątkudziejówludzkości,gdydzieciucząsiękomunikować
zrodzicamiprzezaranżowanesytuacje,wktórychzyskująświadomośćmechanizmówpracyichumysłów[3].Tosytuacje,później
powtarzaneprzezrytuały,wktórychosobykomunikującesięzesobądzieląuwagę,wspólniepochylająsięnadczymś.Znaczenia
wytwarzanesąpoprzezodwołaniedokonwencjikulturowych,pozwalającychsięskoncentrowaćwłaśnienachwilachwspólnego
zainteresowaniajakimśtematem.Obokkonwencjiigatunkówmediasąwłaśnienarzędziami,któreównamysłumożliwiają.Aleczydziś
mediaefektywniepełniątefunkcje?Nadmiartreściikanałówniekonieczniewspomagadzielenieuwagi;mediazdająsięraczejoscylować
pomiędzyfunkcjąuspołeczniającąaindywidualizującą.Możnaonichpisaćjakoonarzędziachpodtrzymywaniaciągłościiułatwiania
komunikacji,aleprzecieżrówniezasadnezdajesięmówienieonichjęzykiemzerwaniaiutrudnień.Dlategoważnymwątkiembędzietudla
mniekryzys.Nietylkokryzysmediów,„jakieznaliśmy”,aleteż–jakkolwiekdziwniebytoniebrzmiałowksiążceomediach–kryzys
zaufaniadoichbadaczy,corazczęściejwskazującychnaarbitralnośćpodejmowanychprzezswychpoprzednikówwyborów
iproponowanychklasyfikacji(atymsamympośredniowskazujących,żeichwyboryteżmożnawpodobnysposóbzakwestionować).Może
chodziwręczokryzyszaufaniadobadaczywogóle?Boprzecieżkryzysdajesięopisaćtakżejakoefekttworzonychprzeznaukowców
teorii.
Korzystajączfaktu,żetowstęp–awięcwprowadzeniedoksiążki,któremazaintrygowaćczytelnikaiwktórym,jaksądzę,możnasobie
pozwolićnaniecowiększąniżwewłaściwymtekścieswobodęskojarzeń–odwołamsiędoprzykładuzdyscypliny,którejoddziaływanie
narzeczywistośćjestzauważalneiodczuwalnedlawszystkich:doekonomii.DonaldMcKenzie,analizującywpływteoriiekonomicznych
narynkifinansowe(ikolejnepojawiającesięnanichkryzysy),odwołujesiędostwierdzeniaMiltonaFriedmana,którypisał,żeteoria
ekonomicznapowinnabyćnapędemdlaanalizyświata,niejegofotograficznąrejestracją.Chodziłomuobudowęmodeliułatwiających
namysłnadobserwowanymiprocesami,aniemożliwienajwierniejsząichrejestrację.Topodejścieokazałosięjednaknaiwne–bochoć
jegowizjazostałazrealizowana,tojejkonsekwencjedalekiebyłyodzamierzeń.JakpiszeMcKenzie,„ekonomikafinansowanietylko
analizowałarynki–onajezmieniała.Była»napędem«wznaczeniuniezamierzonymprzezFriedmana:aktywnąsiłąprzekształcającąswoje
środowisko,niepasywnierejestrującymjeaparatem”[4].Czybadaniamediów–takchętnieprzecieżsięgającepometaforyzwiązane
zfotografią,filmemiinnyminarzędziamirejestracji–sąpodtymwzględemodekonomiiznaczącoróżne?Odwołującsiętuchoćby
dobadańfilmu,pokażę,żeniekoniecznie,bochoćkategorietakiejak„realizm”wwypadkuanalizowanychtekstówtraktująjako
konwencjęipoddająkrytycznejdekonstrukcji,todowłasnychpraczachowująjużznaczniemniejdystansu.Jakomyleniukonstruowania
rzeczywistościzjejreprezentowaniempisałLatour:„Braliśmynaukęzarealistycznemalarstwo,wyobrażającsobie,żetworzydokładne
kopieświata.Alenaukarobicośzupełnieinnego–naprzykładwłaśnieobrazy.Poprzezkolejneetapyłącząnasonezuporządkowanym,
przetworzonym,skonstruowanymświatem”[5].Iniechodzituokrytykęnaukiijejmetod–bolepszychnarzędzidopoznaniarzeczywistości
przecieżniemamy.Raczejokrytycznąautorefleksjęipamięćotym,żebywskrzyncenarzędziowejnaukowcaznalazłosięmiejscedla
kilkubezpieczników.Wróćmyjednakdobadańmediów.
Jakotematyporządkująceksiążkę,wybrałemnastępująceobszary:relacjefilmuigierorazjakoodrębnączęśćtelewizjiiinternetu–choć
wątkitesątylkoosiami,wokółktórychdziejesięwieleipodejmowanetuwycieczkiczęstoprowadząmniewregionydośćodległe
odpunktuwyjścia.Dlaczegopomijamksiążkiczyszerzej–tekstypisane?Boichzmieniającysięstatuszasługujewmoimodczuciu
naodrębnepotraktowanie–skoromogęimpoświęcićniewięcejniżjedenrozdział,wolęniepisaćonichwcale.Pomijamteżprasę,
boważnebędzietudlamniespojrzeniezperspektywyprzemysłówrozrywkowych–itak,jakniechcęwdawaćsięwrozważania,czy
mamydoczynieniazezmierzchemkulturyczytelnictwa,przemianamimodelulekturyitym,jakiemożemiećtokonsekwencje,taknie
interesująmnietutajkwestiewpływumediównasferępublicznączyzagadnieniatabloidyzacji,boonerównieżniepozostawiłybywiele
miejscadlaspraw,któreinteresująmnienajbardziej.Tenwybórpowiązanyjestjeszczezinnymwstępnymzałożeniem,któreprzyjąłem:
interesująmnieprzemysłyrozrywkowe,awięczjawiskapopularne,związanezpopkulturą.Fenomenów,któremożnabyłobypowiązać
zpolemsztuki,niewykluczamapriori–botakietwardeoddzielanietychobszarówwydajesięwkontekściepisaniaomediachdyskusyjne.
Niezmieniatofaktu,żesąonewtymtekścieniemalnieobecne.Interesujemniebowiemprzedewszystkim„głównynurt”kultury,araczej
wobecjejpostępującejfragmentaryzacji–głównenurty.Oczywiściemożnapostawićpytanie,czykategoria„zjawiskpopularnych”
mawkontekścieupadkukanonówihierarchiikulturowychlub–patrzącnateprocesyzinnejperspektywy–ekonomii„długiegoogona”[6]
jeszczeracjębytu.Będębronićtezy,żejednakwciążma.
Wtrętopopkulturzeisztuceilustrujeinnyproblem,którybędziewtejpublikacjiważny.Towłaśnierozmytegranice,niestabilne
powiązania,nawzajemwykluczającesięinterpretacjetychsamychzjawisk.Zajmęsiębowiemnietylkozmapowaniempewnychobszarów
kultury,wktórychmoimzdaniemzmianaspowodowanaupowszechnieniemsiękomputerów(czyszerzej:elektronicznychurządzeń
doprzetwarzaniainformacji)iinternetujestszczególniewyraźniewidoczna.Badająckino,telewizję,internetigry,mamoczywiście
świadomość,żewdobiekonwergencjimediówgranicemiędzynimisąrozmyte.Takżeotymrozmyciujestmojaksiążka.
Prześledzeniedynamikirelacjizachodzącychpomiędzywymienionymimediamipomożemiwsporządzeniucharakterystykisytuacji
mediówdzisiaj.Równocześniejednakanalizanapięćpomiędzyróżnymiśrodkamikomunikowaniawmomencie,wktórymichgranice
sącorazmniejwyraźne,stanowićmapodstawędoprzygotowaniasugestiimetodologicznych,któreogólnikowomożnastreścićwpytaniu:
jakmogłabywyglądaćkulturoznawczaanalizamediówdzisiaj,wczasachcorazbardziejwidocznejdysfunkcyjnościwieluobecnych
kategoriibadawczych?Jakiedawneteorienależałobyzaktualizowaćijaktęaktualizacjęmożnawykorzystaćtakżedobadań
historycznych?Odniesieniadoprzeszłościsąotyleistotne,żejednymzkluczowychproblemów,jakiprzedemnąstaje,jestunikanie
prezentyzmuinowinkarstwa,stanowiącychrodzajgenetycznegoschorzeniabadań„nowychmediów”,podobniejakperspektywy
wskazującenawyjątkowąrolędokonującychsiędziśwmediasferzeprocesów(iwykazującesporopodobieństwdodekonstruowanych
wminionychdwóchdekadachzałożeńbadańfilmu,wskazującychnajegospecyfikęiwyjątkowość,choćwwypadkukinabardziej
napłaszczyźnieartystycznejniżspołecznej[7]).Będęwięc,jakjużsygnalizowałem,krążyćpomiędzyanalizą„zmiany”(zarówno
napoziomiepraktyk,jakitechnologii)arefleksją,żewistociezmianajestimmanentnącechąmediów,amożerzeczywistościwogóle
–iwielespośróddiagnozowanychkluczowychobszarówzmiantowynikintencjiiprzekonańosób,któreteprocesyobserwują,anietylko
właściwościobserwowanychprocesów.
Wwymiarzebardziejosobistymbędzietohistoriaotym,jakzasprawąnapotykanychprzezemnieosób,przeczytanychlektur
izrealizowanychprojektówbadawczychzmieniałosięmojemyślenieomediach,zjednejstronyzewzględunawglądwszerszykontekst
historyczny(przemianymediów,aleteżizwrotyteoretycznewichbadaniu),zdrugiejprzezotwarcienasocjologiczneietnograficzne
badaniemediów(tugłówniemamnamyślidoświadczeniazprojektu„Młodziimedia”,atakżeprojektu„Telewizjabeztelewizorów”
i„Obiegikultury”,októrychwięcejpiszęwdalszejczęściksiążki).Mojerozumieniemediówbędziewięcbardzoszerokie
iinterdyscyplinarneczyraczejtransdyscyplinarne–mamnadzieję,żepomimotegoprzekonująceispójne.InspirującsięNickiem
Couldrym,mamzamiaranalizowaćmediajakopraktyki–czylirozumianejakoto,coludzieznimirobią(lubnierobią)iwjakisposób
otymmówią[8].Wykorzystamdotegomateriałyzprojektówbadawczych,wktórychbrałemudział.Równocześniejednakniechcę
całkowicieporzucićtejtradycjimedioznawczej,wktórejniewielemiejscapoświęcasiępraktykomodbiorców,adużomyśleniuomediach
jakoosystemachwytwarzaniatekstówczysamychtekstach.Interesującąmnieprzestrzeńwyznaczaćmająwięcróżneczynniki
–począwszyodtechnologii,przezpraktykiichużycia,porynkoweuwarunkowaniaprodukcjiorazsferęwytwarzaniatowarzyszącego
mediomdyskursu,któryjestkształtowanytakżeprzezbadaczyakademickich.Namojemyśleniedużywpływwywarłyalternatywne
historiekinaitelewizji(oczymdalej),aleteżnowemedioznawczetrendy,takiejak
softwarestudies
(wskazującenawzrostznaczenia
–kosztemludzi–nowychtechnologiiwprodukcjiirozpowszechnianiutekstówmedialnych[9])czy
production/industriesstudies
