Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Dorastaniewśródidei(1905-1919)
datujesięnapołowęXIXw.Widaćwięc,żematoniemałyzwiązekzprzemia-
namigospodarczymiiupowszechnianiemsięprodukcjiprzemysłowej.Pośród
zasymilowanychŻydówpolskichwymienićmożnatakienazwiska,jakKronenberg,
BlochczyWawelberg,któreznakomiciezapisałysięwdziejachpolskiejkultury
igospodarki.Nazwiskatestanąsięsynonimamipewnejepokiwhistoriisto-
sunkówpolsko-żydowskich.Będąjednocześnierozbudzaćemocjepoobustro-
nach,ukazująctymsamymzłożonośćprocesuasymilacyjnego.Dlatradycyjnych
społecznościżydowskichasymilatorzybędąbowiemzdrajcami,którzywyrzekli
siętradycji,odchodzącodzakonu27.Zkoleiantysemiciuważali,żeasymilacja
niemożesięudać,gdyżnaturażydowskapozostajeniezmienna.DJesteśŻydem,
bądźnim!-pisałJeske-Choiński.-MilszynamciemnyortodoksŻyd,aniżeli
cywilizowanezero,bopierwszywierzywcoś,jestczymś,adruginiedajeżad-
nejgwarancji”28.Widaćwtymniemożnośćwyjściapozajakikolwiekschemat
myślowy.Możnaszukaćdlaniegowyjaśnień,znajdującjechoćbywsytuacji
szlachtypolskiejpopowstaniustyczniowym29,alenieoddadząonewpełnitej
specyficznejaury,jakaotaczałaasymilującychsięŻydów.
Zaistniałasytuacjapowodowała,żeprojektasymilacyjnyzacząłbyćstop-
niowokwestionowanyrównieżprzezjegowcześniejszychzwolenników30.Siła
stereotypowegoobrazuŻydastawałasiębarierąnajtrudniejsządopokonania.
Szczególniedotkliwymrozczarowaniemmusiałbyćfakt,żerównieżczęśćlibera-
łówipozytywistówpolskich,którzypoczątkowogłosilikoniecznośćasymilacji
ludnościżydowskiej,zrezygnowałazczasemzpropagowaniatejidei.Argumentem
byłozbytpowolne-ichzdaniem-upodabnianiesięŻydówdospołeczeń-
stwapolskiego,mająceswekorzeniewnieusuwalnympoczuciuobcościwzględem
polskiejkulturyispołeczeństwa31.Wlatachpóźniejszychzrodzićtomiało
swoistyDmelanżantysemicko-postępowy”.Charakteryzująctozjawisko,Maciej
Janowskistwierdza,żeDzrywaonzzasadnicząideąpolskiegoXIX-wiecznego
liberalizmu,mianowicieinkluzywizmem:dążeniemdopołączeniawszystkich
stanówwjedennowoczesnynaród,akwestiażydowskawpowszechnejopinii
stajesięczęściąkwestiinarodowościowej,podczasgdydotąduważanabyła
raczejzaskładnikkwestiispołecznej”32.
Opisywanezjawiskamiałyogromnywpływnakształtideisyjonistycznej.
Beznichjejźródłatracąnawyrazistościiumykagdzieśhistorycznykontekst.
Szczególnieistotnewydajesiętozewzględunapoczynionąwcześniejuwagę,
żesyjonizmwyrastałznadzieiirozczarowania.Beztegoniedasięzrozumieć
postawyTeodoraHerzla-tegocałkowicieidentyfikującegosięzkulturąaustro-
-niemieckąŻyda,którypółrokupozakończeniuprocesukapitanaDreyfusa
27A.Hertz,dz.cyt.,s.133.
28[Pancerny]T
.Jeske-Choiński,Naposterunku,DRola”1883,nr19;cyt.za:Z.Borzymińska,
dz.cyt.,s.95.
29J.Jedlicki,dz.cyt.,s.261-269.
30A.Hertz,dz.cyt.,s.173.
31M.Janowski,Polskamyślliberalnado1918roku,Kraków1998,s.186-187.
32Tamże,s.247.
