Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiłoszwobecConradawTraktaciemoralnym(1948)
21
mowniejotym,żenobronaludzkiejwolności”
,którejMiłoszpoświęciłtak
wielemiejscawpierwszejdekadziepowojennej,nieodparciekojarzyłamusię
wowychlatach-podobniejakwcześniejTomaszowiMannowi-zKonra-
demKorzeniowskim.
TraktatmoralnynależydonajbardziejznanychwkrajuutworówMi-
łosza65.Powstawałwroku1947,dwalatapozakończeniuIIwojnyświato-
wej,wprzełomowymmomenciepowojennejhistoriiPolski,poddawanej
nowemu,okrutnemudoświadczeniudziejowemu.MiłoszpisałgowAme-
rycewokresierosnącegotamzainteresowniaConradem66,aopublikował
wkraju,wnTwórczości”wkwietniu1948roku67,ntużprzednadejściem
socrealizmu”68.WrozmowiezRenatąGorczyńską(1983)poetaokreśliłswój
65Traktatmoralnyniewszedłjednakdoamerykańskiegotomuzebranychwierszypoety:
Cz.Miłosz,NewandCollectedPoems(1931-2002).Zastąpiłgotam(s.83-87)wierszChildof
Europe(NewYork1946).DziecięEuropyjestutworemrówniegorzkimipozbawionymwszel-
kichzłudzeńcodopostawymoralnejEuropejczykówjakszkicConradaZbrodniarozbiorów
(1919).WamerykańskiejmonografiiotwórczościMiłoszapióraLeonardaNathanaiArthura
Quinna,Tepoet’sWork.AnintroductiontoCzeslawMilosz,CambridgeMassachusetts:Harvard
UniversityPress,1991-równieżbrakodniesieniadoTraktatumoralnegoiConrada.Jesttam
natomiastodniesieniedopowstałegowtymsamymczasiewierszaChildofEurope(Dziecię
Europy).
66Zob.J.Peters,TeCambridgeIntroductiontoJosephConrad,Cambridge:CUP2006,
Chapter6:ConradCriticism.Zob.TePortableConrad.Edited,andwithanIntroductionand
Notes,byM.DauwenZabel,1947(NewYork:PenguinBooks).Książkatabyławielokrotnie
wznawiana.
67Zob.Cz.Miłosz,Traktatmoralny,nTwórczość”
,kwiecień1948,r.IV
,zeszyt4,s.5-16.
Wtymsamymroku,wparyskiejnKulturze”1948nr6,s.128-133,ukazałsięanonimowy
przekładZbrodnirozbiorów(1919)Conrada,wrazznastępującymfragmentemNotywsprawie
polskiej(1916),któryredakcjauznałazawartprzypomnieniawobecnejchwilidziejowej:
nNiepodobnaprzypuścić,bypaństwotejpotęgiiotakichtradycjachjakRosja,zniosło
włoniewłasnegoimperiumuprzywilejowanągrupęnarodowąniejednorodnązRosją.Historia
wykazuje,żetegorodzajukombinacje,choćbychronionenajbardziejuroczystymiumowami
ioświadczeniami,niemogąbyćtrwałe.Wtymszczególnymprzypadkukoniecmusiałbybyć
tragiczny.OwchłonięciupolskościprzezRosjęniepodobnamyśleć.Ostatnichstolathistorii
europejskiejdowiodłotegoniezbicie.Pozostajewytraceniedoszczętu,drogąkrwiiżelaza;ioto
ostatniaktpolskiegodramaturozegrałbysięwówczasprzedoczymaEuropy,zbytzmęczonej
abymuzapobiec-iprzypoklaskuNiemiec.Niesłusznebyłobyrównieżtwierdzenie,żezniknię-
ciePolskiprzydasiłsłowiańskiejekspansji.Siłbytonieprzydało,natomiastzniknęłabywten
sposóbskutecznazaporaprzeciwniespodziankom,jakieprzyszłośćmożenieśćwzanadrzudla
mocarstwZachodu”
.JózefConrad-Korzeniowski,nKultura”1948,nr6,s.133.
Por.W
.Perczak,PolskabibliografaConradowska,Toruń:WydawnictwoUniwersyteckie
M.Kopernika,1993,s.97.
68NaogółzapoczątekrealizmusocjalistycznegowliteraturzepolskiejuznajesięIVWalny
ZjazdZZLPwSzczecinie,któryodbyłsięwdniach20-23stycznia1949roku.Programowerefe-
ratywygłosilitamS.ŻółkiewskiiW
.Sokorski.EręsocrealizmuzapowiadałjednakjużŚwiatowy
KongresIntelektualistówwObroniePokojuweWrocławiu,wdniach25-28sierpnia1948roku.
DelegatZwiązkuSowieckiegonapiętnowałtamm.in.T.S.Eliota.Zob.J.Dudek,Głównewątki
polskiejrecepcjiT.S.EliotaodBorowegodoMiłosza[w:]Granicewyobraźni,granicesłowa.Studia
