Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zuwzględnieniemintensywności,treściiznaku,atakżeczynnikówwywołującychdanąemo-
cję.Pomocnewtedy-opróczobserwacjiirozmówzzawodnikiem-stająsiękwestionariusze
skonstruowanecelowodopomiaruokreślonejemocji,np.lękurywalizacyjnego.
Wsytuacjirywalizacjisportowej,emocjepojawiająsięjużwtzw.fazieprzedstartowej,
adokładniewmomencie,gdywumyślezawodnikatworzysiępierwszamyślnatematzawo-
dów,ichznaczeniaipoziomutrudności.Wtensposóbzawodnikkreujesubiektywnyobraz
przyszłychzdarzeń.Wówczasmogąwystąpićtrzystanyzwiązanezróżnymiemocjamiiod-
miennymizachowaniamisportowca(GracziSankowski,2007).Pierwszyznich-stangoto-
wościstartowej-stanowioptymalnystanpreferowanyprzezzawodnika,któryosiągawła-
ściwystopieńmobilizacjiinapięciaemocjonalnego.Jegonastawieniepsychiczneukierunko-
wanejestnazamierzonycel,ocenianyjakomożliwydoosiągnięcia.Pozostałedwastanyprzed-
startowewiążąsięznegatywnymiemocjami.Wstanie„gorączkistartowej”zawodnikprzeja-
wianadmiernezdenerwowanieipobudzenie.Reagujegniewemlubpłaczemnieadekwatniedo
zaistniałejsytuacji.Pamięć,myślenie,uwagaispostrzeganieulegająwówczaszaburzeniu,aor-
ganizmdoznajeniekorzystnychzmianwpostaciznacznieprzyśpieszonegotętnaioddechu,
silnegopoceniasięlubnadmiernegonapięciamięśniowego.Wstanieapatiistartowejzawodnik
przejawiaobniżenieaktywnościruchowej,zmęczenieizniechęcenie.Zbytniskiepobudzenie
uniemożliwiamuuzyskaniewymaganejszybkości,wykorzystaniamaksymalnejsiłyoraz
utrudniapodjęciezwiększonegowysiłkufizycznego.To,wktórymstanieemocjonalnymznaj-
dujesięzawodnikwdużymstopniuzależyodprzyjętejprzezniegopostawypsychicznej-
lękowej,walecznejizrównoważeniaemocjonalnego(por.Żukowski,2007)orazzwiązanej
ztymilościijakościhormonówwekrwi,któresącharakterystycznedlatychpostaw.
Lęk,charakterystycznydlastanu„gorączkistartowej”,należydoemocjinajczęściejwy-
stępującychwsytuacjirywalizacyjnejiztegowzględunajczęściejanalizowanychibadanych
wpowiązaniuzefektywnościąsportową.Zjednejstronyodczuwanenapięcieprzedstartowe
mobilizujezawodnikadodziałania,zdrugiejstrony-możerównieżparaliżowaćwmomencie
startuidezorganizowaćwykonywaneczynności.Ztegowzględuumiejętnośćrozpoznania
ikontrolowaniategostanuorazwykorzystaniajegofunkcjipobudzającejimobilizującejdo
działaniastanowiważnyelementprzygotowaniapsychologicznegozawodnikadopodjęciary-
walizacjisportowej.
Specyfikalękuopisywanajestzuwzględnieniemklasycznegopodziałunalękjakocechę
ilękjakostan(Spielberger,1966).Cechalękujesttemperamentalnieuwarunkowanąpredys-
pozycjądopostrzeganiasytuacjijakozagrażającejlubniezagrażającejireagowanianaode-
branebodźceróżnympoziomemstanulęku(Anshel,1995;Martens,VealeyiBurton,1990;
WeinbergiGould,2007).Wsporcieujawniasięwtedy,gdywpodobnychsytuacjachdostrzega
sięróżnicewzachowaniuzawodnikówopodobnychumiejętnościach.Zakładasię,żezawodnik
owyższympoziomiecechylękubędzieoceniałsytuacjęjakotrudniejszą,cospowodujewzrost
poziomustanulęku.Wtensposóbniebędziemógłwykorzystaćwszystkichswoichumiejętno-
ścinaoptymalnympoziomieumożliwiającymzwycięstwo(WeinbergiGould,2007).Stanlęku
współzawodnictwasportowego(competitivestateanxiety)jestaktualnieodczuwanymstanem
emocjonalnymcharakteryzującymsięobawąinapięciemorazwspółwystępującympobudze-
niemautonomicznegoukładunerwowego(Martens,VealeyiBurton,1990).Jegopoziomjest
wypadkowąinterakcjicechylękuosobyipostrzeganychprzezniąrozbieżnościpomiędzyżą-
daniamistawianymijejwdanejsytuacjiamożliwościamiodpowiedzi.Ztegowzględuulega
6
