Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
powyższychpowodówwartościowanieisubiektywizmwnauceohistoriipozostająnie-
możliwymidouniknięcia.Skutkiemstałsięstan,wktórym„całahistoriajestwyborem”
28
.
Wszystkienaukiwartościują,choćczyniątozróżnymstopniemintensywności.Ele-
mentemreakcjinapróbyscjentystycznegoprzemodelowaniahumanistykistałsię
antypozytywistycznyrelatywizmprzyznającynieuchronnośćwartościowaniaizna-
czenieteraźniejszościdlabadaniaprzeszłości.Wybór,wartościowanieisubiektywizm
odzwierciedladychotomicznastrukturanarracji,mającazregułyperswazyjnycharakter.
Faktywnarracjihistorycznejsąsiadujązhipotezami.Samwybórtematówmacharakter
wartościujący.Postmodernistycznysceptycyzmoddajetwierdzenie,że„niemożna
przeprowadzićwyraźnejgranicymiędzyobiektywnymasubiektywnymsposobem
poznaniaprzeszłości,dlanaukihistoriaprzedstawiasobąkomplekskulturowychprak-
tykpanującychwokreślonychhistorycznychokolicznościachidotegonieuchronnie
zczasemtransformującychsię”29.
1.2.Użycieinadużyciehistorii
SzwedzkihistorykKlas-GöranKarlssonwskazałsześćsposobówwykorzystaniahistorii
współcześnie.Pierwszyznichokreśliłmianemegzystencjalnego.Wyrastałonzpotrzeby
pamięciiznalezieniatrwałychpunktówodniesienia.Obejmujeprocesyposzukiwania
tożsamościiorientacjiwpełnymzagrożeńżyciuspołecznym,procesmentalnyjednostki
odniesionydoramspołecznychipolitycznych.Występujewkażdymspołeczeństwie,
szczególniewokresieprzyspieszonejmodernizacji.Drugisposóbtomoralnewykorzysta-
niehistorii.Wjegoramachdochodzidoponownegoodkryciaprzeszłości,przywrócenia
prawdy.Dotyczyspecyficznejsytuacji,gdyrządzący,dostrzegającdelegitymizacjęczęści
uzasadniającejichrządyprzeszłości,próbująprzezzmianęjejinterpretacjiprzywrócić
siłęhistorycznegouzasadnieniaswejwładzy.Jesttozjawiskocharakterystycznedla
państwniedemokratycznychwokresieusiłowańliberalizacjisystemu(np.ZSRRzlat
1986–1987).Kolejnysposóbmożnaokreślićjakoideologicznewykorzystaniehistorii.
Stanowionelementprocesulegitymizacjiwładzypolitycznejiracjonalizacjikonkretnej
politykiwoczachobywateli.Bywałstosowanyzwłaszczawpaństwachtotalitarnych,
wzmacniająckontrolęnadżyciemspołecznym,aleprzykładyjegoaplikacjimożna
odnaleźćtakżewpaństwachdemokratycznych,choćbywpostacieksperckichkomisji
powoływanychzinicjatywypolityków,azłożonychzzawodowychhistoryków.Wbrew
pozoromkolejnysposób–politycznego(ipedagogicznego)wykorzystanianiejest
tożsamyzpoprzednim.Obejmujegłówniesferęsymbolicznąwdemokratycznym
28L.Febvre,dz.cyt.,s.16–17.
29V.Ačkasov,„Politikapamóti”kakinstrumentastroitel’stvapostsocialističeskihnacij,„Žurnalsocio-
logiiisocial’nojantropologii”2013,t.16,nr4,s.113.
17