Содержание книги
перейти к управлению читателемперейти к навигацииперейти к деталям бронированияперейти к остановкам
18Metodyetnogeograficznairetrogresywna
Nowszeinaogółdoskonalszesposobypracyinarzędziazwykleszybkosięupo-
wszechniałypoprzezkontaktyzosadnikami,naprzykładniemieckimiwśrodkowej
EuropieczypolskiminaUkrainie,BiałorusiiLitwie.Częstotowarzyszyłotemu
zapożyczaniegwarowychnazw,pochodzącychodpowiedniozjęzykaniemieckiego
lubpolskiego.Miejscowościlubokolicezamieszkaneprzezkolonistówstawałysię
kolejnymicentrami,zktórychdyfundowałynoweformykulturowe.Bywało,że
zczasemosadnicyprzejmowalijęzykdominującywdanejokolicy,anawetzapo-
minalioswoimpochodzeniu;etnologijęzykoznawcajednakżepotrafiąniekiedy
wskazaćichproweniencjęnapodstawiespecyficznychcechkulturowychigwaro-
wych.WniektórychokolicachPolskiśladypokolonistachzterenówniemieckich
sąnaderwyraźne3.
Noweelementykulturowenierzadkozapożyczanozoporami.Przyjmująckon-
kretnąinnowację,tj.jakieśnarzędzie,sprzętalboinnyartefaktczywierzenielub
praktykęmagiczną,czasamiczęściowojązmieniano,dopasowującdoprawdziwych
lubwyimaginowanychmiejscowychwarunków.Przeważałydrobnezmiany,które
częstoumykałyzpolawidzeniaetnografaczyetnologa,alebyłyistotnedlaczłon-
kówspołecznościwiejskich.Takiezmienione,zjakiegośpowoduatrakcyjnedla
sąsiadówfaktykulturoweekspandowałynastępniezniejednejmiejscowościlub
okolicy,rozprzestrzeniającsięcorazszerzej4.
gospodarkapasterskaileśna;namniejsząskalęzajmowanosięrolnictwem(StoličnA,2015).
Pewneanalogiesądostrzegalnewprzypadkuterenówrumuńskich,anawetbałkańskich
(Slavkovský,2002:205inast.).NiemożnasięnatomiastzgodzićzAgnieszkąDobrowolską,
którazanegowałahamującywpływntakichczynnikówjakrzeki,lasy,puszczeigórynaroz-
chodzeniesięelementówkulturowych”(Dobrowolska,1967:81).Stwierdzeniategoautorka
niepoparłażadnymargumentem,sugerująctylkostosowaniewbadaniachnnajbardziejchyba
wszechstronnejipłodnejmetodyintegracji”(Dobrowolska,1967:77)-twórcątejmetodybył
KazimierzDobrowolski.PonadtoprzypisałaMoszyńskiemuzdanie,któregoZygmuntKłodnicki
nieznalazłwdorobkutegouczonego:n[ł]rubieżnależytraktowaćraczejjakostykfalkultu-
rowychzachodniegoiwschodniegopochodzenianaobszarzePolskipołudniowo-zachodniej
orazpółnocno-wschodniej”(Dobrowolska,1967:77).
3NaprzykładwparumiejscowościachwokolicyDynowanadśrodkowymSanemnaokre-
ślenienaramiennychnosidełdoprzenoszeniakonwiiwiaderzwodąstosujesięnazwęszajdy,
awprzypadkutaczek-gary;obienazwysąpochodzenianiemieckiego.Takżebudownictwo
przysłupowe,pospolitedawniejweFrankonii,wGórnejSaksoniiipodsudeckichokolicach
DolnegoŚląska,upowszechniłosięwrazzosadnikamiłużyckimiiśląskimi(Kotula,1957),być
możetakżeniemieckimi,wwieluokolicachnaterenachpodkarpackich(zob.Polskił,1965:
m.129:Konstrukcjeprzysłupowe,oprac.K.Pudło).Mapawystępowaniakonstrukcjiprzysłupo-
wychwPolsceukazujepołudniowyzasięgtejformybudownictwa.DziękiStefanowiLwowi(Lew
,
2003:m.IXiXnas.167i168),znawcytradycyjnegobudownictwawdorzeczuSanu,wiadomo,że
zasięgnależyskorygowaćwobrębiePuszczySandomierskiej,skreślająctrzypunktyPAE(31.31.IX;
31.31.X;31.31.XII).Mocnodyskusyjnejesttakżezaliczeniedoprzysłupowychczęścidomostw
mazurskich,cozrobiłKazimierzPudło.ZdaniemLwa,nzachodzijedyniepozornazbieżność
międzyzasięgiemtejkonstrukcjiazasięgiemkolonizacjiidącejwXIV-XVw.zeŚląska,Łużyc,
Czech,MorawiFrankonii”(Lew
,2003:89).Wydajesięjednak,żezwiązektenjestwyraźny;
wniektórychokolicachtentypkonstrukcjiprzejmowalipolscy,potemiukraińscyautochtoni.
4Wtensposóbniejednamiejscowośćstajesiękolejnymswoistymcentrumkulturowym;
zwłaszczagdywyróżniasięwśródsąsiadów,zostajeuznanazakulturowowyższą.Czasemświad-
cząotymnazwysprzętów,narzędzi,elementówubioruitp.urobioneodnazwymiejscowości,
rzadziej-odnazwyetnicznej.
