Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
B.Bałutowa,PowieśćangielskaXXwieku,Warszawa2004
ISBN83-01-14247-2,©byWNPWN2004
tylkoukazanieżyciawewnętrznegobohaterówwjegoświadomejinie-
świadomejpostaci,leczrównieżpokazaniezewnętrznegoświataprzezich
świadomość,wtejzmiennejisubiektywnejpostaci,jakąwniejprzyjmuje.
Wpierwszychfazachpowieścimodernistycznejpisarzeosiągajątencelprzez
noweukształtowanienarracji,jakiezapoczątkowałwswejtwórczościiwy-
łożyłwteoriiHenryJames:poprzezeliminację,,wszechwiedzącego,,nar-
ratora,którytreściutworupodajejakoprawdęobiektywnąijedyniemoż-
liwą,awprowadzeniewtomiejsceograniczonego,subiektywnegopunktu
widzenianarratora,którywespółzczytelnikamiprzeżywawahaniaiwątp-
liwościcodoprawdziwejpostaciprzedstawionegoświata.Ztejtechniki
korzystałszerokoConrad.Powieśćpóźniejszaidziejeszczedalej;opierasię
onagłównienakoncepcjipodświadomości,irracjonalnegoichaotycznego
zbiornika,zktóregodopierowyłaniasię(sporadycznie),jakoefektkońcowy,
świadomapracamyśli.TakiesązałożeniapowieściJoyce,aiVirginiiWoolf,
aformatychpowieści–tzw.powieścistrumieniaświadomości–obfituje
wśrodki,któremająbyćliterackimodpowiednikiemowejrzeczywistości
,,wewnętrznej,,,przedewszystkimwtzw.monologwewnętrzny,pozornie
irracjonalnyinieuporządkowany.
Bergsonowskakoncepcjaczasu,zarównojakiodkryciawdziedzinie
fizyki–Planckateoriakwantów(sugerującanieciągłośćmaterii)iteoria
względnościEinsteinazróżnymijejimplikacjami,jaknp.niemożność
jasnegouchwyceniarzeczywistościobiektywnej,stworzyły,wrazzodkrycia-
mipsychologów,nowyobrazświata,człowiekaiichwzajemnychzwiązków.
Powieść,jakwszelkasztukailiteratura,zawszewrażliwanawspółczesne
przemianywpojmowaniuświata,odpowiedziałanaswójsposób,wprowa-
dzajączmianyzałożeńkonstrukcyjnychgatunku.Tradycyjna,chronologicz-
nanarracjapowieścitradycyjnej,ujętawformęlinearnejfabułyilogicznej
progresjizdarzeńwstabilnym,uporządkowanymświecie,zostałazakwes-
tionowanajakofałszowanierzeczywistości,podawaniełudzącychpozorów
zaprawdę.Powieśćawangardowamodyfikujezatemiredukujefabułębądź
teżstarasięjącałkowicieeliminować.Ważnanatomiaststajesięsamastruk-
turanarracji,podlegającaróżnymeksperymentom,wzależnościodprzyję-
tychkoncepcjipsychologicznych,atakżeczasuiprzestrzeni;wkonsekwen-
cjisferajęzykowo-stylistycznaulegamodyfikacjom,oddalającsięczasem
znacznieodkonwencjirealizmu–prostego,przejrzystegoopowiadania.
Zmieniasiętakżekoncepcjabohaterapowieściowego,przechodzącróżne
modyfikacje.Podczasgdywnaiwniemoralizatorskiejpowieściwiktoriańs-
kiejpanowałanaogółkonwencjakreowanianabohaterówpostacitzw.
,,pozytywnych,,,tj.odczuwającychidziałającychzgodniezprzyjętymi
wspołecznościzasadami(np.szlachetnydżentelmen,cnotliwadziewica)
ipostacinegatywnych,działającychwbrewkodeksommoralnym,uprogu
dwudziestegowiekuklarownośćinaiwnośćtejkoncepcjizaczynasięzała-
mywać.Wnaturalizmieczłowiekjestbezbronnąofiarądeterminującychgo
sił(np.środowiska,dziedziczności);wiekdwudziestylansujebohatera,
któryutraciłoparciewjednolityminiepodważalnym(gdyżstworzonym
przezsiłynadprzyrodzone)systemiewartościistajesięczłowiekiempełnym
20
