Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
B.Bałutowa,PowieśćangielskaXXwieku,Warszawa2004
ISBN83-01-14247-2,©byWNPWN2004
RozdziałI
HENRYJAMES
HenryJames,doktóregoroszcząsobieprawodwieliteratury
(1843-1916)
–angielskaiamerykańska–stoinagranicyświatawiktoriańskiego
zjegopoglądamiiobyczajowościąorazświataXXw.,przemian
społecznych,światopoglądowychinarodzinmodernizmu.Jeston
wdużejmierzewiktoriańczykiem,podzielateżpurytańskośćzasad
moralnychswoichczasów,azarazemjesttypowydlaówczesnego
pokoleniaamerykańskichintelektualistówwswejfascynacjiEuro-
pą,którejbogatedziedzictwokulturowestanowiłokontrastzpry-
mitywizmemmłodegokraju,zktóregoprzybył.
UrodzonywNowymJorkuw1843r.,synfilozofaspodznaku
SwedenborgaiEmersona,mistykaioryginałastowarzyszonego
zwybitnymimyślicielamiswegokraju,bratznanegopsychologa
ifilozofaWilliamaJamesa,korzystałzdośćchaotycznej,leczowoc-
nejdlaprzyszłegopisarzaedukacjiwedługzmiennychdecyzjiwie-
czniewahającegosięojca:zamiastregularnegouczęszczaniado
miejscowychszkół,kształciłsiępoprzezlicznepodróżedoEuropy,
odwiedzaniecoraztoinnychszkół,zwiedzaniezabytków,muzeów
igaleriisztuki,spotkaniazludźminależącymidoelityzachodniego
świataiwielelekturzróżnychdziedzin.Podwóchlatachstudiów
naWydzialePrawawHarvardziezaczynasiękrystalizowaćliterac-
kiepowołanieJamesa;publikujewczasopismachrecenzjeliterackie
inowele,corazwięcejczasuiwysiłkuzaczynapoświęcaćnapisanie.
OstatecznadecyzjaosiedleniasięnastałewEuropieprzywiodłago
początkowodoParyża(1875),anastępniedoAnglii(1876),gdzie
jużmiałpozostaćdokońcażycia,choćobywatelstwoangielskie
przyjąłdopierow1915r.,narokprzedśmiercią.
Ważnąkonsekwencjąniekonwencjonalnegosystemukształcenia
siębyłodlaJamesato,żezostawałomuwieleczasunalekturę.
Czytałnienasycenie,przedewszystkimpowieści–gatunekwtym
czasieprzeżywającynakontynencieeuropejskimogromnyrozkwit.
WpływyBalzakabyłyjeszcześwieże,ajużustaliłosięnowepokole-
niewielkichpisarzyeryrealizmuinaturalizmu.Jamesmiałokazję
poznaćosobiściepisarzytakichjakFlaubert,Zola,Edmundde
Goncourt,Daudet,Maupassant,aprzedewszystkimTurgieniew,
któregobardzopodziwiałiktóremuzawdzięczakoncepcję,,powie-
ściorganicznej,,,tj.takiej,wktórejperypetiefabularnewynikają
ściślezpsychologicznychispołecznychuwarunkowańbohatera.
Powieśćrosyjska,przedewszystkimDostojewskiego,Tołstoja,Tur-
gieniewaświęciławówczastriumfywEuropie.WAngliizkolei
JamesspotkałsięzpisarzamitejmiarycoGeorgeEliot,Tennyson,
atakżeztwórcaminowych,estetyzującychprądówwliteraturze
22
