Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.PAŃSTWO-PRZEDSIĘBIORCAIPAŃSTWO-WŁAŚCICIELWMYŚLIEKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ
Wśródnajważniejszychjejreprezentantówmożnawyróżnić:ArmenaAlbertaAlchiana,
HaroldaDemsetza,RonaldaHarry’egoCoase’a,JamesaMcGillaBuchananaczySveto-
zaraPejovicha
57
.Podstawowedlateoriiprawwłasnościjest–wywodzącesięjeszcze
zprawarzymskiego–założenie,żewłasnośćmacharakterwiązkiprawirealizacjapo-
szczególnychztychprawniemusibyćtożsamazformalnymumocowaniemwłasności.
To,coodróżniatęszkołęekonomicznegomyśleniaodekonomiineoklasycznej,topod
-
kreślaniewpływuróżnorodnychelementówprawawłasnościnaefektygospodarowania.
JakzauważaDemsetz
58
,ekonomiagłównegonurtuprzedrozwojemteoriipraw
własnościzajmowałasięprzedewszystkimfunkcjonowaniemsystemurynkowegobazu-
jącegonaprywatnejwłasności,agłównymobiektemzainteresowaniabyłycenyiefek-
tywnaalokacjazasobów,natomiastprawawłasnościuznawanozadaneiwkonsekwen-
cjiniebadanotegoobszaruznależytąwnikliwością.GunnarHeinsohniOttoStieger
określajątenfaktmianem„ślepotywielkichszkół[ekonomicznych]względemkwestii
własności”
59
.Tymczasem–zdaniemprzedstawicieliteoriiprawwłasności–towłaśnie
układprawwłasności,czylito,ktoiwjakisposóbwykonujeuprawnieniawłaścicielskie,
przesądzaomożliwychiprawdopodobnychzachowaniachpodmiotówekonomicznych.
Teoriaprawwłasnościprzyjmujeperspektywęindywidualistyczną–toniefirmy,
leczoperującewnichjednostkipodejmujądecyzje
60
.Przedmiotemanalizysąwięc
decyzjeosób,któredefactorealizująprawawłasności.Zgodniezzałożeniamiteorii
prawwłasnościtedecyzjebazująnamaksymalizacjiichindywidualnychkorzyściwra-
machuwarunkowańnarzucanychprzezzewnętrznyukładprawno-instytucjonalny.
Przedstawicieleszkołyteoriiprawwłasnościuważają,żespośródwszystkichform
własnościwłasnośćprywatnajestnajbardziejefektywnazperspektywygospodarczej
zuwaginato,żejestonawyłącznaitransferowalna.Wyłącznośćoznacza,żewłaści-
cielmożedysponowaćswobodnieprzedmiotemwłasności,oczywiściewgranicach
określonychprzezregułyprawne.Zkoleitransferowalnośćumożliwiaprzekazywa-
niewłasności,awięcrównieżkierowaniekapitałutam,gdziemożebyćonnajbardziej
efektywniewykorzystany.
Jeżeliustaleniateoriiprawwłasnościodniesiemydowłasnościpaństwowej,to
dochodzimydowniosku,żewłasnośćpaństwowamusibyćmniejefektywnaniżwłas-
nośćprywatna.Wprzypadkuwłasnościpaństwowej(przedsiębiorstwpaństwowych)
konkretneosobywykonująceuprawnieniawłaścicielskienieotrzymują–wprzeci-
wieństwiedowłaścicieliprywatnych–pełnychkorzyścizwiązanychzichoptymalnymi
ekonomiczniedziałaniami.
57Wliteraturzepolskiejnajlepsząbodajprezentacjęianalizęteoriiprawwłasnościorazjejwspół-
czesnychrozwinięćzawieraksiążkaJ.Wilkin,Instytucjonalneikulturowepodstawygospodarowania.
Humanistycznaperspektywaekonomii,WydawnictwoNaukoweScholar,Warszawa2016,rozdz.10.
58TheNewPalgraveDictionaryofEconomicsandtheLaw,red.P
.Newman,MacmillanReference,London
1998,s.144.
59G.Heinsohn,O.Steiger,OwnershipEconomics…,op.cit.,s.16.
60J.Tittenbrun,Gospodarkawspołeczeństwie…,op.cit.,s.130.
33
