Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
15
TotalitarneeksperymentyzkolektywistycznymisystemamiXXwiekubyły
radykalnymiirozpaczliwymipróbamiradzeniasobieznegatywnymistro-
namiindywidualizmu.Wjakimśsensiestanowiłyoneprzykładyideologicz-
negoindywidualizmuàrebours,ponieważbyłynieudanymipróbaminarzuce-
niasztucznejjednościprzyuprzednimzałożeniufundamentalnegokonfliktu
klasowegolubrasowego.Ironicznepozostajeprzytymto,żeprzyswoim
stanowiskunarzucaniasztucznejpseudojednościkolektywuideologietych
systemówoskarżałyooszustwopropagatorówreligiiłączącychludziwimię
wspólnegopochodzeniaodjednegoBoga.Wmiejscerzekomofałszywego
bytutranscendentnegosystemyteumieszczałyimmanentnedoczesnebóstwa
kolektywne,którychnazbytabstrakcyjnycharakterwrzeczywistościwywoły-
wałkoniecznośćkultutotalitarnychprzywódcówininiejszympotwierdzał,że
wnowożytnościtrwaleutrzymujesięjedynienominalistycznawiarawbyty
jednostkowe.
Założenieoistnieniuspołeczeństwajakoczegośprzekraczającegosumę
jednostekpowinnapewnieposiadaćsocjologia,aleponieważwyrosłananowo-
żytnejglebiepozytywizmu,zgodniezktórymfaktydostępnesądlabadacza
jedyniepoprzezichprzejawy,acodoichgłębiipodobieństwanaturymetafi-
zycznejniewolnospekulować,socjologicznyrealizmbędzieposiadałconaj-
mniejdomieszkębrakuwiarywrealnąigłębokąjednośćbytówspołecznych.
Nawetmożenajwybitniejszyrealistawsocjologii,jakimbyłÉmileDurkheim,
twierdził,żespołeczeństwożyjetylkowświadomościachjednostekidzięki
nim6,ajegosiłabierzesięzenergiiuczućzbiorowychjakospotęgowanych,
oddziałującychnasiebieuczućiświadomościjednostkowych7.
SkorozatemdogmatemjestodkilkuwiekówpropagowanewEuropie
Zachodniejprzekonanieogłębokichikonfliktogennychróżnicachmiędzy
jednostkami,apraktykąbyłyrozpętanewEuropienaświatowąskalędwie
koszmarnewojnyipasmamniejlubbardziejostrychkonfliktówonietylko
politycznymcharakterze,podejmowaniepróbpojednanialubsensownedywagowa-
nieonimwydajesiębyćnietylkoniemożliwością,alewręczskandalem8.Wper-
spektywienieuniknionychigłębokichróżnicmówienieopojednaniubrzmi
jakwzywaniedonarzuceniamniejlubbardziejtotalitarnejutopii.Może
dlategoredaktorzyzbioru,pt.Antagonizmipojednaniewśrodowiskachwielo-
kulturowych,JacekKurczewskiiAleksandraHermanstwierdzająrelatywnie
6ÉmileDurkheim,Elementarneformyżyciareligijnego.SystemtotemicznywAustralii,przeł.
AnnaZadrożyńska,wstępired.nauk.ElżbietaTarkowska,PWN,Warszawa1990,s.202.
7ÉmileDurkheim,Próbaokreśleniazjawiskreligijnych,w:Durkheim,oprac.JerzySzacki,
SeriaDMyśliiLudzie”,WiedzaPowszechna,Warszawa1964,s.203-204;ÉmileDurkheim,
Elementarneformyżyciareligijnego...,op.cit.,s.200-201.
8Skandaliskandalicznośćrozumiemtujakoswoistąanomalięzpowodupewnejnieprzy-
stawalnościdanejideidoogólnieprzyjętychlubdominującychramrzeczywistościspołeczno-
-kulturowej.Skandalicznośćpojednaniawiązałabysięzjegorzekomąutopijnościąlubtotal-
nościąideijednościwykraczającejpozadopuszczalnelubdominująceramyindywidualizmu,
różnicyikonfliktuwartości.
