Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI
CZYNNIKIKSZTAŁTUJĄCE
MORALNOŚĆGRUPSPOŁECZNYCH
Jakopierwsząinajliczniejszągrupęzagadnieńzzakresusocjologiimoral-
nościnależywymienićzagadnieniadotycząceczynnikówwpływającychna
rozwójmoralnościwskalispołecznej.Tenwpływmożebyćwpływemna
ludzkiezachowaniaipostawyzewzględunapewnenormy,beznaru-
szaniasamychnorm,bądźwpływemmodyfikującymsametenormy.
Należypamiętaćotymrozróżnieniu,aczkolwiekwpraktycerzeczytesą
ściślezesobązwiązane.WLidzeHanzeatyckiej,oczymmiałamjużoka-
zjępisaćgdzieindziej,kupiec,którybrałzajakiśtowarcenęniższąodko-
legów,byłprzedmiotemwielkiegopotępienia.JeszczeD.Defoetegoro-
dzajupraktykipiętnowałjakoskandalpubliczny(apubliccalamity)1.
Wepocewolnejkonkurencjiregułatabywałaprawdopodobnieczęsto
naruszana,ażwreszcieprzestałacałkowicieobowiązywać.Kupiec,który
sprzedawałtaniej,byłraczejuważanyterazzadobroczyńcęklienta,więź
zaśsolidarnościłączącagozkolegaminiewchodziłajużwrachubę.Tam,
gdziebierzesiępowszechniełapówkiprzytrwającymdlatejpraktyki
potępieniu,normapozostajeniezmieniona,zmieniasiętylkoza-
chowanie,któregodotyczy.
Wtokunaszychrozważańprzekonamysię,żegdymówimyoczyn-
nikachwpływającychnamoralność,trzebabraćpoduwagęnietylkoto,na
coteczynnikiwpływają,oczymbyłamowaprzedchwilą.Okażesięmia-
nowicie,żesamotowpływaniebywabardzorozmaite.Dotejsprawywró-
cimyjednakdopierowtedy,gdybędziemyrozporządzalidostateczną
liczbąprzykładów,żebynaszerozróżnieniazilustrować.
1PatrzMariaOssowska,Moralnośćmieszczańska,Warszawa1956,s.126.
17
