Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
LeszekTymiakin
danychilościowych,odsłoniłoraczejpreferencjewrozumieniuwyrazutema-
tycznego(Wiśniewska1991),uwarunkowanebardziejpłciąniżśrodowiskiem.
Wpływtejostatniejzmiennejpowinienwyraźniejzaznaczaćsięwtworzo-
nychprzezuczniówdefinicjachkognitywnych,októrychJ.Bartmiński(1988:
169)pisał,iżflzagłównycelprzyjmująonezdaniesprawyzesposobupojmo-
waniaprzedmiotuprzezmówiącychdanymjęzykiem,tj.zesposobuutrwalo-
nejspołecznieidającejsiępoznaćpoprzezjęzykiużyciejęzykawiedzyoświe-
cie,kategoryzacjijegozjawisk,ichcharakterystykiiwartościowania”.
Odwołującsiędopięciuznaczeńwyrazuświatło,zaczerpniętychzeSJP
(Szymczak,t.3,1989:461),uczniowiezapisywaliwłasneinterpretacje,zrozu-
miałedlaokilkalatmłodszegokolegi.Utworzonetransformacjeodsłaniająni-
skipoziomwzakresieopanowaniatejsprawności:dziecizdwóchbadanych
środowiskgłówniepowtarzałydefinicjesłownikowebezjakichkolwieknawet
modyfikacjileksykalnychczysyntaktycznych,bardzorzadkotylkopodejmu-
jącpróbyniezbytfortunnych,indywidualnychwerbalizacji.
Wzasadziewybieranoiinterpretowanotrzyznaczenia,tj.światłojako
a)oświetlenie,jasnośćcharakterystycznądlajakiejśczęścidobylubporyroku;b)Źró-
dłooświetlenia,takiejaklampa,żarówka,świeca;c)blask,błysk,połyskczegośwsku-
tekodbiciapromieniświetlnych(słońca,lampyitp.).Wmieścietylkorazpróbo-
wanotłumaczyćświatłojakoprzekrój,średnicęotworu(kanału,rury);natomiast
wżadnymzośrodkówniepojawiłosięznaczenie:odstępmiędzywierszamitek-
stu.Możnazałożyć,żeuczniowieskoncentrowalisięnafragmentachrzeczywi-
stościdostępnychichcodziennemudoświadczeniu,azatemtakich,którenaj-
lepiejznająirozumieją,więcnajchętniejjewykorzystują,przyjmujączapod-
stawęwiększościtransformacjiczytelnąopozycję:jasność–ciemność.
Tłumaczącistotęzjawiska,uczniowieodwołująsię(imechanizmtenjest
najbardziejpoprawnyipożądany)dodoświadczeńnadawczych.Przyobjaśnia-
niuświatłajakojasności(zn.1)respondenciopierająsięzwyklenaceszenatę-
żeniazjawiska:Światłojesttozjawisko,którewdzieńmawiększenasilenie,czylijest
jaśniej,awnocymniejsze,czylijestciemniej(M)lubokażdejporzerokusłońceświe-
ciinaczej,wleciebardziej,awzimiesłabiej(W)iodczuwalnychkonsekwencjach
wynikającychztegofaktu,np.Wzimieświecikrócejiniemożnasiędługobawić
nadworze,awleciedłużejimożnasiędługobawić(W).Spośródwymienianych
przezdziecinazwźródełświatła,awięcdesygnatówkojarzącychsięwuza-
sadnionysposóbzopisywanymzjawiskiemfizycznym,możnastworzyćmi-
nipoleasocjacyjne(Miodunka1980;Tokarski1984).Uczniowienajczęściejpo-
sługująsięlampą,żarówkąiświecą,aletakżeprzywołująuporządkowanetu
alfabetycznietakieleksemy,jak:elektrownia,elektryczność,knot,lampka,latarka,
