Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MaciejMichalski
UniwersytetGdański
Etykaapokryfu
Apokryfyzwyklerozpatrywanesązczterechperspektyw:teologicznej(kwestia
stosunkudokanonuidogmatów),historycznej(religioznawstwolubhistoria
Kościoła),historycznoliterackiej-zwykletematologicznej(relacjamiędzytek-
stamiświętymianawiązującymidonichdziełamiliterackimi)orazteoretycz-
noliterackiej(apokryfjakofalsyfikat,mistyfikacja).Biorącpoduwagętęróżno-
rodnośćujęć,trudnoczasempogodzićodmiennesposobyrozumieniaapokryfu,
którybywanierazujmowanybardzoszeroko1.
Jednymzpunktówwidzenia,który,jaksądzę,możewsposóbwęzłowypo-
łączyćróżneoptyki,jestwymiaretyczny.Ichoćodnosićsiębędętutajprzede
wszystkimdoliterackichapokryfówdwudziestowiecznychofilozofującej
naturze,niekoniecznieodnoszącychsiędoBibliiczyreligii,mamnadzieję,że
przedstawionerozważaniabędąpożytecznenietylkodlarozumieniaprzywo-
ływanychtutekstów.OdwoływaćsiębędędowybranychutworówLeszkaKo-
łakowskiego,GustawaHerlinga-Grudzińskiego,StanisławaLema,Bolesława
MicińskiegoiKarolaLudwikaKonińskiego2.
Oczywiścieniewszystkieapokryfywartorozważaćzperspektywyetycznej.
Te,któremającharakterwyłącznieliterackiejmistyfikacji,stanowiąbeztroską
igraszkę,postmodernistycznągręztradycją,niekonieczniesąobciążoneetycz-
nie-choćzarazemnawettegorodzajutranspozycjomczymodyfikacjomkano-
nutakżetowarzyszyokreślonystosunekdowartości,wiążącychsięztradycją.
Toteż,jaksądzę,etykatoistotnyizasadnykontekstdlaapokryfów,nawetjeśli
niedlawszystkich,tobezwątpieniawartyuwzględnienia.
Niemapotrzebyprzywoływaniadefinicjiiujęćapokryfu3.Zperspektywy
niniejszychrozważańwartojednakwspomniećodwóchpodstawowychich
1
PrzykłademtakiegoradykalnegorozszerzeniajestksiążkaE.Szybowicz,którazdajesiętrakto-
waćapokryfjakoliterackąwypowiedźnatematflkulturowychoczywistości”
,flgramatykizbiorowej
wyobraźni”
,copowoduje,żeapokryficznycharaktermaniemalkażdytekststosownienaświetlony
interpretacyjnie(E.Szybowicz,Apokryfywpolskiejprozieś,s.9).
2
L.Kołakowski,Bajkiróżne.Opowieścibiblijne.Rozmowyzdiabłem,Warszawa1990;G.Herling-
-Grudziński,Ofiarowanie,flRzeczpospolita”27grudnia1997(dodatekflPlusminus”);S.Lem,Apokry-
fy,Kraków1998;B.Miciński,PortretKanta[w:]Podróżedopiekiełiinneeseje,Kraków1994;K.L.Koniń-
ski,WyprawadoziemiMoryja[w:]Pismawybrane,przedmowaM.Morstin-Górska,Warszawa1955.
3
Wniniejszymtekścieprzywołujęnastępująceujęcia:M.Adamczyk,Apokryf[w:]Słowniklitera-
turystaropolskiej,Wrocław1990,s.43-50;T.Górski,Apokryf,flZagadnieniaRodzajówLiterackich”
1958,t.1,s.193-195;T.Hanelt,Apokryfy[w:]KatolicyzmA-Z,red.Z.Pawlak,Poznań1989,s.14-15;
