Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
MaciejDajnowski
sunkudoinnejwypowiedzi,zatem-funkcjonowaniewroliGenette’owskiego
para-lubmetatekstu22.Pastiszowaodmianamimetyzmuobejmujetuprzytym
zarównosferędoborutematyki,jakościkompozycyjnychistylistycznych,jak
imodelowaniaspecyficznychsytuacjikomunikacyjnych.
Określonypowyżejdobórpastiszowanegowzorcadecydujetakże-tojuż
kolejnacechaLemowskichapokryfów-orolifikcjonalnościwstrukturzeanali-
zowanychutworów.Maonaswoiściedwustopniowycharakter-ucieleśniony
wtekstachLemakomentarzodsyłacoprawdadoprawdziwegowzorcagatun-
kowego,aleprzedewszystkimdofikcyjnegojednostkowegoźródłaanalizowa-
nychsądów,strategiiintelektualnychczyestetycznych-podlegającychegze-
gezieiwartościowaniuwkomentarzu.Tymsamymkomentarz(utwórLema)
retroaktywniepowołujedoistnieniafikcyjnąksiążkę(powieść,rozprawę,stu-
dium),udzielajejponiekądflontologicznejenergii”potrzebnejdozaistnienia
iobdarza(coprawdajedyniefikcyjnym)znakiemasercjisamoistnieniesen-
sówiwartościwniejjakobywyrażonych.Tawymianaoddziaływań(upraw-
dopodobnieniaifikcjonalizacji)działateżwprzeciwnymkierunku-fikcyjny
charakterprzedmiotukomentarzaodbieraflpowagę”samemukomentarzowi.
Tozresztąjednazważnychprzesłanekotwarciatakskonstruowanejtekstowej
strukturynamożliwośćparodii,oczympiszeBereś,atakżejejpotencjalnego
nacechowania(auto)ironicznego,coczynijąznakomitymmediumprzekazu
myśliflbłądzącej”
,wikłającejsię(celowo)wdialektycznesprzecznościwłasnego
dyskursuichętnieopierającejsięwszelkimzbytjednoznacznymrozstrzygnię-
ciom.TaostatniawłaściwośćpozwalaBeresiowimówićopokrewieństwieapo-
kryfówLemazesejemiwidziećwnich-wporządkugenologicznym-enfant
terriblebeletrystykiiswoistejodmianyeseistykinaukowej(zatemrodzajgatun-
kowejhybrydy)23.
ZakontynuacjętropównakreślonychprzezBeresiauznaćmożnaobszer-
nerozważanianatematgatunkowościLemowychapokryfówzamieszczone
wprzywołanejwcześniejksiążceMaciejaPłazy.Badaczpoddajezjawiskoana-
liziezarównowsieciopozycjiwzględemdwóchinnychtypówlemowskiego
dyskursu(esejuitekstównarracyjnych),jakiprzezpróbęwskazaniacechszcze-
gólnychapokryfu,wsystemieróżnicsięniemieszczących.Wkrótkimzkoniecz-
nościomówieniuprzywołaćwypadazanimpięćkluczowychkategorii,które
pozwalająmuflująćw[ś]teoretycznyuchwyt”migotliwośćapokryfu24.Sąto
kolejno:specyficzna,jakpiszePłaza,intertekstualność,fikcjonalnośćtraktowana
22
Por.G.Genette,Palimpsesty.Literaturadrugiegostopnia,przeł.A.Milecki[w:]Współczesnateoria
badańliterackichzagranicą,red.H.Merkiewicz,t.4,cz.2,Kraków1996.
23
UważnyCzytelnikstwierdzizpewnością,żeprzywołanetufragmentyrozważańBeresiado-
brzekomponująsięzkorpusemtekstówokreślonychjakoquasi-recenzjeiquasi-wstępy,gorzejna-
tomiast-zumieszczonymiprzezeńwtymsamymzespoleapokryfówinnymiutworami,takimijak
GolemXIVczyGłosPana.Napotrzebyniniejszejpracyprzyjąłemjednakwęższykształtapokryficz-
negokanonu(por.wyżej),cousprawiedliwiazaniechanietudalszychrozważańnatentemat.
24
Por.M.Płaza,Opoznaniuwtwórczościś,s.71.
