Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Społecznykontekstpoznaniaiwiedzy
rakter,jakiodpowiadająprawdzie.Stądwynikał
SocjologięujejzaraniawXIXw.zdomino-
imperatywdążeniadodoskonałości,doprawdy
wałpozytywizmzakładającywiaręwnieogra-
poprzezodwoływaniesiędowiarygodneji(je-
niczonemożliwościpoznawczenauki.Panujący
dynej)pewnejmetodypoznania.Należydodać,
ówcześniescjentyzmdążyłdorozszerzeniasto-
żechodziłoodotarciedoprawdyrozumianej
sowaniametodynaukowej,właściwejprzyro-
wsposóbwłaściwylogiceklasycznej–wkatego-
doznawstwu(klasycznejfizyce),nawszystkie
riachbinarnych(zerojedynkowych).
możliwedziedzinymyśli4.Postulowanaprzez
PocząwszyodRenesansurozwójfilozofiiwią-
pozytywistówregułafenomenalizmuoznaczała
załsięzestopniowymzwrotemkuczynnikom
zwrotprzeciwko,właściwympoprzednimepo-
subiektywnympoprzezuznaniekluczowejroli
kom,woluntaryzmowiiideiprzyczynowości.Jej
podmiotuwprocesiepoznania.Zapoczątkowana
celembyłowykrywaniepraw(społecznych)ro-
tymsamymzostałaseparacjanierozłączniedo-
zumianychjakostałezwiązkimiędzyobserwo-
tądpojmowanychkategoriipewnościiprawdy.
wanymizjawiskami.SocjologiajakoDprawdzi-
Znamionującyjątzw.infallibilizmwyrażałjed-
wa”naukaospołeczeństwiemiałaumożliwiać
noznacznądążnośćdopoznaniapewnego,na-
przewidywanieprocesówspołecznych,ichkon-
wetkosztemprawdy(Marcos2012).Wwyniku
trolowanieorazsterowanienimi.Tymsamym
nowychodkryćskutkującychupadkiemwielkich
stanowiłauzasadnieniadlastosowaniainżynie-
systemów(fizykaNewtona,geometriaeuklide-
riispołecznej.
sowa)orazpojawieniasięewolucjonizmudoszło
Socjologięmiałcechowaćobiektywizmza-
dokolejnegoistotnegoprzełomuwfilozofiipo-
kładającybezwarunkoweoddzieleniepodmiotu
znania(jużwtedyfilozofiinauki),wwynikuktó-
odprzedmiotupoznania.Wiązałsięztympo-
regooddzielonoetapodkrycia,mogącymiećwy-
stulatusunięciawcieńzarównopodmiotowości
bitniesubiektywny,wręczirracjonalnycharakter,
badającego,jakibadanych(osobowości,prze-
odobiektywnej,logicznej,racjonalnej,ogólnej
konań).Życiespołecznenależałoanalizować
fazyuzasadnienia.Tymsamymobiektywność
nietyleprzezpryzmatwyobrażeńjegouczest-
iwiarygodnośćnaukizwiązanojedyniezfazą
ników,ileobiektywnieistniejącychuwarunko-
uzasadnieniatwierdzeń(praw,teorii)niezależ-
wań,nierzadkojednakumykającychichświado-
nieodsposobuichodkrycia.
mości.Wkonsekwencjiobiektywizmwiązałsię
Zapoczątkowaniesocjologii,awszczególno-
zezignorowaniemwiedzypotocznej,atymsa-
ścisocjologiiwiedzy,zainicjowałokonkurencyj-
mymsocjologiamiałastanowićprzeciwstawie-
newstosunkudofilozoficznego(epistemolo-
nienietylkotradycyjnejfilozofii,lecztakżepo-
gicznego)źródłorefleksjinadnaturąludzkiego
tocznejrefleksji.
poznania.Przedmiotrozważańmiałystanowić
Późniejszyrozwójsocjologiioznaczałzasad-
zagadnieniarelacjimiędzywiedząaczynnika-
niczeodrzuceniepozytywizmu.Wpowiązaniu
mispołecznymi.Tymsamymsocjologiazerwa-
zrozwojemnaukprzyrodniczychnastępowa-
łazDegocentrycznym”charakteremklasycznejfi-
łastopniowaerozjaidegradacjawiarywde-
lozofii,którakoncentrowałauwagęnajednostce,
terminizm,pewnośćiobiektywizmzmysło-
iwskazała,żezarównowiedza,jakiaktywność
wegopoznania.Kształtowałysięwarunkidla
poznawczaczłowiekastanowiąwistocierezul-
tatkolektywnegoorazkumulatywnegoprocesu3.
człowiekmyśliidziała,trzebazatempoznaćspołeczny
proceszmianwmyśleniuipoznaniu(Elias2010).
3PorazpierwszywwyraźnysposóbdokonałtegoAugust
4Pozytywiściwyrażaliprzekonanie,żewyłączniezmy-
Comte,przyjmujączapodmiotpoznaniaspołeczeństwo
słygwarantująmożliwośćpoznaniarealnegoświata.
igłosząc,żeDżadenczłowiekniejestpoczątkiem,każdy
Krytykowalitradycyjnąfilozofięzarezygnacjęzpewności
kontynuuje”.Comtewskazał,żeabymóccośobserwować,
wimięnierealistycznegoideałuznalezieniatzw.ostatecz-
umysłmusijużdysponowaćokreślonąteorią.Bezodno-
nychodpowiedzi.Poszukiwanieutajonejistotyrzeczy
szeniazjawiskdoznanychzasadnietylkoniemożnaby-
wiązalizmetafizyką,którązdecydowanieodrzucali.Na
łobypowiązaćizolowanychobserwacji,leczniedałobysię
zaufaniezasługiwałajedyniewolnaodmetafizycznych
ichwwiększościwogóledostrzecizapamiętać.Ludzka
uprzedzeńobserwacjazjawisk.Światspołecznymiałsię
aktywnośćpoznawczastanowiwistocierezultatkumula-
cechowaćzarównozewnętrznym,jakiniezależnymod
tywnegoprocesutrwającegopokolenia.Byzrozumieć,jak
obserwatoracharakterem(Szacki2002).
7
