Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Językiiludy
21
odsłowanpodejdź”(yankunywjęzykuyankunytjatjara)pochodzinazwaplemienia
Yankunytjatjara,aNgaanyatjarawzięłasięodngaanya,coznaczynten”wjęzykunga-
anyatjara,podobniejaknazwaluduNyangatjatjara(nyangatjawjęzykunyangumarta).
Zasadanjęzyk=plemię”matakwielewyjątków,żeczęstozatracaswąwyrazistość.
PierwszymjestwspomnianasytuacjanaobszarzeYolngu,gdziejednoplemięmówi
kilkunastomajęzykami/dialektami.Sąteżsytuacjeodwrotne,naprzykładwobrę-
bieobszarujęzykowegonyungarżyłoażkilkanaścieosobnychgrupplemiennych.
Wniniejszejksiążceprzyjmujemytęjednakzasadę,ponieważdziękipewnemuuprosz-
czeniauporządkowujepojęciadotyczącestosunkówetnicznychpanującychnaobsza-
rzehistorycznejAustralii.
Spośródwymienionych110-130językówzaledwiejednatrzeciajestjęzykami
żywymi.Wedługdanychz1996r.tzw.językamiPustyniZachodniej(luritja,pintu-
pi,pitjantjatjara,yankunytjatjara,kukatja,manjiljarra,martuwangka,ngaanyatjara,
nyangumarta)9mówiło8tys.osób,językamigrupyYolngu-6tys.,aranda-5tys.,
warlpiri-3tys.,kalalagawya-3tys.Popiętnastulatachodopublikowaniatych
danychstanprzygniatającejwiększościaborygeńskichjęzykówAustraliiprzedstawia
sięwyraźniegorzej-językiemarandamówijużtylko1,5tys.ludzi,zaśwmałychple-
mionachliczbaosóbposługującychsięrodzimymjęzykiemzmalaładokilkudziesięciu,
anawetkilkunastuosób.
Sytuacjatagroziwymarciemkilkudziesięciurdzennychetnolektówwciągujed-
negopokolenia,cozresztąjużczęściowostałosięfaktem.Nawschodziekraju,gdzie
kolonizacjapoczyniłanajszybciejpostępy,kilkadziesiątjęzykówwymarłojużwcześ-
niej,przeważniewpołowieubiegłegostulecia.Nielicznegrupyużytkownikówrdzen-
nychjęzykówtopniejątamwszybkimtempie,wNowejPołudniowejWaliiw2002r.
byłoich2682,czterylatapóźniej-zaledwie804.
SytuacjaaborygeńskichjęzykówwspółczesnejAustraliiodzwierciedlastanetnicz-
nejodrębnościichużytkowników.Poniżejkreślimyzwięzłąpanoramęrodzimych
etnosówkontynentu.
Aborygenimówiącywłasnymijęzykamizachowalisięwwiększejliczbienadwóch
obszarach.Pierwszytowybrzeżapółnocne:ZiemiaArnhema,półwysepJorkoraz
przybrzeżnewyspy.Drugitopustynnyrejoncentralny.Generalnierzeczujmując,
przedstawicielegrupypółnocnejżyjąnaterytoriachśredniozaludnionych,wsąsiedz-
twiebiałych,gdytymczasemAborygenizgrupycentralnejmieszkająprzeważnie
nanieurodzajnychiizolowanychterenach.
SpośródużytkownikówjęzykówrdzennychnajliczniejsisąYolngu,szacowanidzi-
siajnaokoło9,5tys.osób.Jednakwtymwypadkuliczbaniestanowiosile.Podzieleni
nakilkadziesiątmałychgrup,Yolnguprzeżywająstanspołecznegorozpadu,oczym
świadczyćmożechociażbyjedenznajwyższychnaświeciewskaźnikówsamobójstw10.
9NiektórzyzaliczająjedojednegojęzykazwanegowatialbojęzykiemPustyniZachodniej(Western
Desertlanguage).
10Wlatach2007-2008odnotowanowśródnichaż143samobójstwaipróbysamobójcze.
