Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tendencjaneoplatońskawfilozofiirosyjskiej
19
najbardziejzasadnabyłabywtejsytuacjiteza,iżfilozofiarosyjska
stanowipewienwzględnieautonomicznyświatwewnątrzfilo-
zoficznegouniwersum,wspecyficznysposóbodzwierciedlający
zarazemtouniwersumwjegocałości,napodobieństwo–jeśli
chodzioczywiścieoformę,aniemerytoryczneprojektyiroz-
strzygnięcia–takichchoćbyformacjizhistoriifilozofii,jakfilo-
zofiagrecka,filozofiażydowska,patrystyka,scholastyka,filozo-
fiafrancuskiegoOświeceniaczyklasycznafilozofianiemiecka7.
Dotejcałościowejiintegralnejwizjifilozofiirosyjskiejmoż-
nabyzgłosićzarzut,żeniemieścisięwniejnurtmyślimateria-
listycznej,oświecicielskiej,nihilistycznej,reprezentowanyprzez
Czernyszewskiego,Dobrolubowa,Pisariewa,jakitradycjarosyj-
skiegomarksizmu.Gdyjednakprzypomnimysobie,iżcałkiem
przekonującoównurtmaterialistyczno-nihilistycznyinterpreto-
wanybył,choćbyprzezZieńkowskiegoiBierdiajewa8,jakofilo-
zofiareligijnegoimmanentyzmu,jakoprojektetykiascetyzmu
ichrześcijańskiegopoświęcenia,jakodialektycznymomentod-
rodzeniaideiBoga;gdy–podrugie–przypomnimy,żetenże
Bierdiajew,atakżeBułgakowczyFrankwskazywalinareligijne
podstawy,religijnyrozmachireligijnecelesocjalizmuimark-
sizmu(niezależnieodkomplikacjiizwyrodnień)9;gdywresz-
cieprzywołamywstępnyrozdziałGłównychnurtówmarksizmu
LeszkaKołakowskiego,gdziejakofilozoficzneźródłamarksi-
zmuwskazanyzostajeoczywiścieHegel,aletakżePlotyn,Pseu-
do-Dionizy,Eriugena,MistrzEckhart,MikołajzKuzyiJakob
Böhme,którympoświęconezostałyobszernepassusy–towłą-
czenierównieżnurtuoświecicielskiegoorazmarksistowskiego
dowzględnieintegralnejneoplatońskiejcałościfilozofiirosyj-
skiejokażesięzabiegiemcałkowiciezasadnym.Cowięcej,bę-
dziemymogliwówczaspowiedzieć–wbrewtytułowitegotek-
stu–nietylkootendencjineoplatońskiejwmyślirosyjskiej,ale
takżeotendencjineoplatońskiejmyślirosyjskiej.
7
Por.S.Mazurek,Filantrop,czylinieprzyjacieliinneszkiceorosyjskimrene-
sansiereligijno-filozoficznym,Warszawa2004,s.9-10.
8
Por.В.В.Зеньковский,Историярусскойфилософии,Mосква1999,т.
1,s.385-388;N.Bierdiajew,Rosyjskaidea,przeł.J.C.–S.W.,Warszawa
1999,s.117
9
Por.Н.А.Бердяев,Истокиисмыслрусскогокоммунизма,Mосква
1990;S.Bułgakow,KarolMarksjakotypreligijny,przeł.R.Papieski,
nPrzeglądFilozoficzno-Literacki”2004,nr3;S.Frank,Istotaiwiodące
motywyfilozofiirosyjskiej,op.cit.,s.38.
