Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefLewandowski(1923–2007)
17
imieniu.Niemaambicjizbawianiaświata.Wspominaoswejwyrozumia-
łości,alenieukrywateżmałostkowości.Wszystkotoskładasięnabogaty
psychologicznieiprzekonującyobrazniebohaterskiegobohatera,który
zaczynarozrachunekodsiebie,odswoichwinipomyłek.Szkoda,żenie
jesttubardziejkonsekwentny.Niedowiadujemysięnaprzykład,jakimi
motywacjamikierowałsiębohaterksiążki,zatrzymując,do1964roku,
munduroficeraAkademiiPolitycznej?Pytanietojestprawomocne
wświetledokonanychprzezniegojużw1947roku,jakwyznaje,obserwa-
cjiświadczącychonieudolnościimałościsystemu.
Lewandowskikoncentrujesięnatomiastnatragediiosobistejbohatera
swejksiążki.NiŻyda,niPolaka.Nieutożsamiającegosięwpełnizżadną
zkultur,wktórychżyje,izarazemniewypierającegosiężadnejznich.Nie
potrafiącegowyrzecsiętychwartości,którewkulturachtychuznajeza
cenne.Poszukująccałyczaswłasnejtożsamości,pozostajezwyborutym,
kimbyłwdrogęwyruszając,awięcczłowiekiemciekawyminnychkultur,
środowisk,zmieniającymstatusspołecznyijęzyki.Wszystkotomimoświa-
domości,żejegociekawośćiotwartośćnarażagonaInność,naodtrące-
nie:„Zrozumiałem,żesądzonemizawszepozostaćkimśzzewnątrz,Ży-
demdlaPolaków,PolakiemdlaŻydów.Wnajlepszymraziepodejrzanym
PolakiemdlaPolaków,podejrzanymŻydemdlaŻydów”.
W„Atlantydzie”możnasięwięcnatknąćnatragicznąnutętakżetam,
gdzienapierwszyrzutokaniepowinnasiępojawić.Pomimodeklaracji
ozaletach„wielokulturowości”,książkanasyconajesttęsknotązadomem
dzieciństwa(„słupświata”),żalemijakimśmęskimsmutkiemnad„nieza-
korzenieniem”bohatera.Wstrząsającejestjegowieloletnieszamotanie,by
odpowiedziećsobienapytanieowłasnątożsamość.Alecenętaką,cenęza
własneczłowieczeństwo,jaksugerujeLewandowski,trzebazapłacić.Boha-
terjawisięwięcjakpostaćz,przywoływanegozresztą,Żeromskiego.Jakiś
kuzynJudymawyrzekającysięświadomieprostychpytańotożsamośćpod
rozdartymdrzewemnarodów.Zdrugiejstronysposóbpostawieniaproble-
muwskazujedyskretnienapozytywnestronykulturowejhybrydyczności,
najejinspirującąiwzbogacającądoświadczenieludzkierolę.
Oczymzatemtraktujetaksiążkaidlaczegopowstała?Lewandowski
opisującto,cosięwydarzyło,starasięzrozumieć,cosięstało.Czywszyst-
kiewysiłkiizaniechania,prywatneporażkiisukcesy,momentymiłości
inienawiści,indywidualneizbiorowetragedie,rodzącesięiumierające
nadzieje,świadectwawielkościimałości,czywszystkotomauleczapo-
mnieniu?To,cobyłoistotnątreściąludzkiegożyciawartejestmożecze-
goświęcej,niżtylko„głuchego,drwiącegośmiechupokoleń”?Narrator
