Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
JacekGiezek
właściwiejestnaukaorazjakijestjejparadygmat.Trudnoniestetywtym
zakresieostwierdzenianieodparte,zwłaszczajeślizdamysobiesprawęze
sporów,jakieoddziesięcioleciprowadzonesąprzezuczonychzajmujących
sięfilozofiąnauki3.
Nietracączpolawidzeniafilozoficznegotła,należałobyjednakpodjąćpróbę
wskazania-takżezanalizowanejtutajperspektywykarnistycznej-pod-
stawowychcechtego,conazywamynaukąlubteoriąnaukową4.Otóżbez
obawyopopełnieniepoważniejszegobłędumożnachybaprzyjąć,żejestto
uporządkowanacałośćlogiczniespoistychuogólnień,wywnioskowanychna
podstawieustalonychfaktównaukowych,powiązanychzdotychczasowym
stanemnauki5.Mówisiętakże,żejesttousystematyzowanawiedza,obej-
mującadefinicjeisądyegzystencjalne(oistnieniugatunków,typówitd.).
Maonanaceluwyjaśnienieprzyczynylubukładuprzyczyn,warunków,
okolicznościpowstawaniaorazokreślonegoprzebiegudanegozjawiska.Jest
podsumowaniemgromadzonychprzezuczonegowynikówszczegółowych
i-jakotaka-wieńczybadanianaukowe.Teoriamusibyćtakżeintersubiek-
tywniekomunikowalna,sprawdzalnaoraz-jakdotąd-niesfalsyfikowana,
wewnętrznieniesprzeczna(koherentna),uporządkowana,awnaukachem-
pirycznych(wtymspołecznych)musimiećdodatkowotreśćempiryczną
3Zasadniczoodmiennemogłybyokazaćsięnaprzykładdefinicjeteoriinaukowejformu-
łowaneprzezzwolennikówempiryzmuorazkonwencjonalizmu.Wartorównieżprzypomnieć,
żekonwencjonalizmtopoglądwfilozofiinauki,zgodniezktórym-obokdoświadczeniairo-
zumowania-istotnąrolęodgrywaumownośćterminologii,twierdzeńiteorii.Mówiącina-
czej-dlazwolennikówtegopogląduwszystkietwierdzeniaiteorieocharakterzenaukowym
sąkonwencjami(tzn.mająumownycharakter).Waloremkonwencjijestszczególnegorodzaju
nwygoda”myśleniawprocesachpoznaniaiwartościowania,co-wprzekładziepotocznym-
oznaczatakisposóbrozeznawaniasięwpewnejrzeczywistości,wktórymumownieprzyj-
mujesięokreślonesądyzaprawdziwebądźnieprawdziweorazokreślonerzeczyzadobrelub
pięknebądźzłelubbrzydkie.Niejakonużytkowymprzekazem”konwencjonalizmujestto,iż
wpraktyceniemawiecznieniezmiennychstanowiskwobecrealiów,atoztegopowodu,że
myślludzkamanaturęrozwojową.Por.W.Załuski,Konwencjonalizmfrancuskia„konwencjo-
nalizm”K.R.Poppera,nSeminaScientiarum”2003/2,s.51in.Konwencjonalizmfrancuskito
nurtfilozofiinaukizpoczątkuXXwieku,któregoprzedstawiciele(m.in.P.Duhem,H.Poincaré
iE.LeRoy)podkreślalirolę,jakąwformułowaniuprawnaukowychiopisiefaktówodgrywa
decyzjauczonegolubumowaspołecznościnaukowej.
4Szerzejnatentematzob.J.Giezek,Omożliwościnaukowegouzasadnieniazmianymodelu
odpowiedzialnościkarnej,PiP2017/2,s.3in.
5S.Nowak,twierdzi,żeteoriatopewnespójnesystemyprawnaukizintegrowanychwedle
pewnejjednolitejzasadydlawyjaśnieniaiewentualnegoprzewidywaniazjawiskokreślonejka-
tegorii.Por.S.Nowak,Metodologiabadańspołecznych,Warszawa1985,s.396-397.
